Ο σκοπός του Εκπαιδευτικού Ομίλου

[Οι δυο διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν στη Γενική Συνέλευση του Εκπαιδευτικού Ομίλου και τελικά οδήγησαν στη διάσπασή του]

Προτάσεις του κ. Αλέξανδρου Δελμούζου
1) O Εκπαιδευτικός Όμιλος σχετικά με τη θρησκευτική και εθνική αγωγή θ' ακολουθήσει το δρόμο, που είχε ακολουθήσει ως τώρα.
2) Ο Όμιλος είναι εκπαιδευτικό σωματείο και όχι πολιτικό, δηλαδή δεν ενδιαφέρεται ούτε εργάζεται για ωρισμένο κόμμα ή ωρισμένη κοινωνική τάξη, αλλά φροντίζει για την εκπαίδευση του συνόλου.
Σ[ημείωση]. Στην τακτική του θα στηρίζεται σε εκπαιδευτικό διαφωτισμό όλης της κοινωνίας και θα προσπαθή να επηρεάζη για τα αιτήματά του όλα τα κόμματα.

Προτάσεις του κ. Δημήτρη Γληνού.
1) Ο σκοπός του Εκπαιδευτικού Ομίλου παραμένει ο ίδιος, δηλαδή "να βοηθήσει ν' αναμορφωθή η Ελληνική Παιδεία".
2) Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος δεν είναι πολιτικό σωματείο, δηλαδή δεν είναι προσκολλημένος σε κανένα πολιτικό κόμμα. Είναι σωματείο μελέτης των εκπαιδευτικών προβλημάτων και κοινωνικού διαφωτισμού επάνω σ' αυτά. Επομένως καθορίζει και ασκεί ωρισμένη εκπαιδευτική πολιτική, για να πετύχη την πραγματοποίηση του σκοπού του.
3) Κάθε σημαντική κοινωνική μεταρρύθμιση, άρα και η εκπαιδευτική, γίνεται με μέσο την πάλη των κοινωνικών τάξεων. Η ελληνική αστική τάξη, όπως έδειξε η ως τώρα πείρα του Εκπαιδευτικού Ομίλου ή καταπολεμεί άμεσα ή δεν επιδιώκει ειλικρινά μιαν ουσιαστική λαϊκή εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Γι' αυτό ο Όμιλος βλέπει, ότι η λαϊκή εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δε μπορεί να έχη άλλο κοινωνικό φορέα και πρόμαχο, παρά τις κοινωνικές εκείνες τάξεις, που, σαν αδικημένες, συνειδητοποιούν καθαρά τα κοινωνικά προβλήματα και αγωνίζονται για την πραγματοποίηση των κονωνικών μεταρρυθμίσεων, αναγκάζοντας έτσι και την άρχουσα τάξη να βελτιώνη τους θεσμούς της. Γι' αυτό ο Εκπαιδευτικός Όμιλος, σαν σωματείο εκπαιδευτικής πρωτοπορείας, έχει χρέος να εργάζεται για να εκφράζη τα εκπαιδευτικά αιτήματα και να διαμορφώνη την εκπαιδευτική συνείδηση των λαϊκών τάξεων, εργατικής, αγροτικής, μικροαστικής.
4) Φυσικός και κύριος εργάτης της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης είναι ο δάσκαλος. Επομένως ο εκπαιδευτικός Όμιλος φρονεί, ότι ο δάσκαλος χωρίς να παραβαίνη τους νόμους και τα προγράμματα του Κράτους κατά την εκτέλεση του έργου του μέσα στο σχολείο, έχει όχι μόνο το δικαίωμα της ελεύθερης σκέψης, αλλά και το δικαίωμα και σαν άτομο και σαν ομάδα να διαφωτίζη την κοινωνία και να συντελή στην αναμόρφωση της παιδείας. Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος θεωρεί ηθική υποχρέωσή του να προστατέψη τα δικαιώματα αυτά του δασκάλου.
5) Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος επιδιώκοντας ως τώρα την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση ποτέ δε δημιούργησε ζήτημα διδασκαλίας θρησκευτικών. Επειδή όμως αντικρίζει επίμονα ως εμπόδιο στο έργο του τις αδιάκοπες κατηγορίες για αθεΐα, αντιθρησκευτικότητα, επιβουλή κατά της θρησκείας κλπ. νομίζει χρέος του να διακηρύξη ότι το θρησκευτικό ζήτημα το θεωρεί κατ' εξοχήν ζήτημα ελευθερίας της συνείδησης, και επομένως δε θεωρεί αναπόσπαστη από την έννοια της δημόσια αγωγής τη διδασκαλία θρησκευτικών μαθημάτων στα Σχολεία.
6) Ως προς το πρόβλημα της εθνικής αγωγής και τις κατηγορίες για αντεθνικότητα, που επίσης αντίκρισε ο Όμιλος, θεωρεί χρέος του να διακηρύξη, ότι ως περιεχόμενο της έννοιας "εθνική αγωγή" αναγνωρίζει μόνο το να στηρίζεται η παιδεία στα ζωντανά στοιχεία του πολιτισμού, που αποτελούν τα χαραχτηριστικά γνωρίσματα του λαού μας, όπως αυτά κάθε φορά διαμορφώνονται. Επομένως δεν πρέπει να γίνεται εκμετάλλευση της έννοιας του εθνισμού είτε και της εθνικής αγωγής, με την καλλιέργεια του σωβινισμού, ούτε με το να ταυτίζεται η έννοια του έθνους με τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης.

(Αλέξης Δημαράς, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, Αθήνα, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, 1974, σ. 151-153)