top

Παραγωγή


Τα στάδια παραγωγής των πιο συχνά εμφανιζόμενων δημητριακών στους νεολιθικούς οικισμούς (μονόκοκκο και δίκοκκο σιτάρι και κριθάρι) περιλάμβαναν: όργωμα γης, σπορά, θερισμό, αλώνισμα, λίχνισμα και κοσκίνισμα του σπόρου. Η αναγνώριση αυτών των σταδίων παραγωγής στα αρχαιολογικά δεδομένα γίνεται με τη βοήθεια εθνογραφικών παραλλήλων (π.χ. τη μελέτη των καταλοίπων τροφής σύγχρονων αγροτικών κοινωνιών) και τη διαμόρφωση ορισμένων επιστημονικών συλλογισμών και προσδοκιών που αφορούν τα ποσοστά αντιπροσώπευσης των προϊόντων παραγωγής σε ένα αρχαιολογικό δείγμα.

Η άροση της γης δε γινόταν με τα ζώα αλλά με το σκαλιστήρι. Η χρήση των ζώων για την άροση πιθανολογείται από τα τέλη της Νεολιθικής, αν και οι ενδείξεις πληθαίνουν από την Πρώιμη εποχή του Χαλκού και μετά. Παρόλο το μικρό μέγεθος των υπό καλλιέργεια γαιών, εικάζεται ότι η παραγωγή πλεονάσματος και η αποθήκευσή του θα κρίνονταν αναγκαία με σκοπό την εξασφάλιση πόρων σε περιόδους κακής σοδειάς. Η έλλειψη των ζώων ως βοηθητικών μέσων θα καθιστούσε το όργωμα μία χρονοβόρα διαδικασία.

Αντίθετα η σπορά θα ήταν μία πολύ ευκολότερη διαδικασία. Η επιτυχία όμως της σποράς προϋπέθετε την κατοχή γνώσεων και εμπειρίας σε σχέση με την οικολογική συμπεριφορά των δημητριακών και οσπρίων (ταίριασμα ποικιλιών, μεταφορά σπόρων, φύτευση, συχνότητα ποτίσματος και ξεβοτανίσματος, τρόποι εμπλουτισμού εδάφους μέσω των λιπασμάτων κ.ά.). Τέλος, η επιλογή τύπου καλλιέργειας (μεικτή ή εναλλακτική καλλιέργεια οσπρίων και δημητριακών) εξαρτιόταν από τις υπάρχουσες κλιματολογικές συνθήκες και τις συνθήκες εδάφους.

Ο θερισμός γινόταν με ξύλινα ή οστέινα δρεπάνια, στα οποία είχαν προσαρμοστεί σειρές κοφτερών λίθινων λεπίδων από πυριτόλιθο. Σήμερα, κατά το θερισμό σχηματίζονται μεγάλα δεμάτια από στάχυα που προορίζονται για αλώνισμα, διαδικασία δηλαδή κατά την οποία ξεχωρίζουν τον καρπό από το άχυρο. Δεν έχουν αναγνωριστεί ειδικοί χώροι αλωνίσματος (αλώνια) σε ανασκαμμένες θέσεις της νεολιθικής Θεσσαλίας, ούτε γνωρίζουμε τον ακριβή τρόπο αλωνίσματος (με δοκάνες ή με ζώα).

Σήμερα, αφού χωριστεί ο καρπός, τον μαζεύουν με ό,τι άλλο απέμεινε στο χώρο του αλωνίσματος (λέπυρα, ζιζάνια) και τον στοιβάζουν για να ακολουθήσει το λίχνισμα. Κατά το λίχνισμα, που γίνεται κυρίως στα γυμνά σιτηρά (κοινό και σκληρό σιτάρι), ανακινούν τον καρπό πετώντας τον ψηλά με σκοπό να ξεχωρίσουν τον καθαρό καρπό από τα ραχίδια. Στα ντυμένα σιτηρά (μονόκοκκο, δίκοκκο σιτάρι η διαδικασία απομάκρυνσης γίνεται με το κοπάνισμα και το λίχνισμα των σταχιδίων. Τέλος, με χονδρό κοσκίνισμα απομακρύνουν τον καθαρό σπόρο από τα ζιζάνια και τα ραχίδια, ενώ με το λεπτό κοσκίνισμα επιτυγχάνεται ο ολοκληρωτικός καθαρισμός του σπόρου από τα τελευταία ζιζάνια. Παρόμοιες φαίνεται πως ήταν και οι δραστηριότητες καθαρισμού του σπόρου στη Nεολιθική εποχή.

Γεωργός | Παραγωγή | Προσδοκίες | Δρεπάνια | Επεξεργασία | Τριβεία | Τροφοπαρασκευή