Στάσεις απέναντι στην αρχαία Ελλάδα
|
|
|
Η
ομάδα των ειδωλολατρών λογίων του Μυστρά διαμόρφωσε ένα καινούργιο
ιδεολογικό σχήμα,
μέσα από το οποίο προσέγγιζε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και
πιστοποιούσε τη συνέχεια ανάμεσα
στην αρχαία Ελλάδα και το βυζαντινό κόσμο. Ο Πλήθων και οι μαθητές του χρησιμοποιούν συστηματικά τον όρο "Έλληνες", για να ορίσουν τους Βυζαντινούς απέναντι στους άλλους λαούς της εποχής. Η χρήση του όρου δεν είναι καινούργιο φαινόμενο για το βυζαντινό κόσμο. Ήδη από τον 9ο αιώνα χρησιμοποιείται αντί για την παραδοσιακή ονομασία "Ρωμαίοι", για να ορίσει τους Βυζαντινούς απέναντι στο Δυτικό Χριστιανισμό. Στο λόγο όμως της ομάδας του Μυστρά αποκτά ένα διαφορετικό περιεχόμενο. Δηλώνει κυρίως την ειδωλολατρική θρησκεία, που αποτελεί τον κοινό άξονα αναφοράς του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και της ομάδας των πλατωνιστών του 15ου αιώνα. Εδώ ο "άλλος" απέναντι στον οποίο τοποθετούνται οι "Έλληνες" είναι ο Χριστιανισμός, στην Ανατολική, Ορθόδοξη εκδοχή του, όπως κυρίως εκφράζεται από το λόγο του πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης. Η ιδιότυπη αυτή σχέση του Πλήθωνα και των "Ελλήνων" με την αρχαία Ελλάδα και τον πολιτισμό της δε σήμαινε και την αποκήρυξη του ρωμαϊκού παρελθόντος. Οι Βυζαντινοί θεωρούσαν τους Ρωμαίους προγόνους τους κι ο Αύγουστος ήταν γι αυτούς ο πρώτος ηγεμόνας και της δικής τους αυτοκρατορίας. Ο Πλήθων δεν απομακρύνεται πολύ απ αυτό το σχήμα. Θεωρεί τη Ρώμη τμήμα του βυζαντινού παρελθόντος, ενσωματώνει όμως και την αρχαία ελληνική ιστορία στο νέο σχήμα του. Η εγκόλπωση γίνεται μέσα από την αναβίωση ενός μύθου του 1ου αιώνα μ.Χ., που χρησιμοποιείται από ελληνόφωνους διανοούμενους της εποχής, όπως ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, για να δηλώσει την ταύτιση τους με τις αξίες και τα ιδεώδη της Ρώμης. Ο μύθος, η πρώτη εκδοχή του οποίου απαντάται στον Βιργίλιο, έλεγε ότι ο Αινείας συνάντησε στις όχθες του Τίβερη Έλληνες από την Αρκαδία και μαζί μ αυτούς ίδρυσε την πόλη της Ρώμης. Για τον Πλήθωνα αυτό ήταν αρκετό για να αποδείξει την ελληνική καταγωγή της Ρώμης και τη φυλετική ταυτότητα αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων. Ο σύγχρονός του βυζαντινός πολιτισμός γίνεται έτσι ο απόγονος αλλά και ο κληρονόμος ενός κοινού ελληνορωμαϊκού παρελθόντος. |
|