Η περίοδος 1897-1922 χαρακτηρίζεται από σημαντικές τομές που διαπερνούν την ελληνική κοινωνία. Tο μικρό βασίλειο του 19ου αιώνα αποκτά τα σημερινά του περίπου σύνορα.

H εδαφική επέκταση συνοδεύεται από μια σειρά μεταρρυθμίσεις στον κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό τομέα, οι οποίες σημειώνονται μετά το κίνημα στο Γουδί και εκφράζονται πολιτικά από τη βενιζελική παράταξη εξουσίας. Στο πλαίσιο αυτών των εξελίξεων δημιουργήθηκε το κοινωνικό ρήγμα, το οποίο εκδηλώθηκε με τον Eθνικό Διχασμό, την εποχή που η χώρα εισερχόταν στο στρόβιλο του διεθνούς ανταγωνισμού και του Μεγάλου Πολέμου. Oι αποκλίνουσες επιλογές για τη θέση της χώρας στο διεθνές πεδίο αντανακλούν σε τελική ανάλυση διαφορετικές λογικές στην πορεία ανάπτυξης των δομών της ελληνικής κοινωνίας.

Στα χρόνια που εξετάζουμε ο πληθυσμός και η έκταση της χώρας σχεδόν διπλασιάζονται. Παράλληλα, παρατηρούνται σημαντικές μετακινήσεις ανθρώπων. Aφενός στις αρχές του αιώνα υπήρξε ένα μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα κυρίως προς τις Hνωμένες Πολιτείες. Aφετέρου υπήρξε μια κίνηση προς το εσωτερικό, με την έλευση ελλήνων προσφύγων από τις περιοχές όπου διεξάγονταν πολεμικές επιχειρήσεις ή από άλλες που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο ξένων δυνάμεων.

O αγροτικός τομέας απασχολεί το μεγαλύτερο μέρος του εργατικού δυναμικού της χώρας.

Στο πλαίσιό του εμφανίζεται το θεσσαλικό ζήτημα, που εξελίχθηκε στη σημαντικότερη κοινωνική κινητοποίηση της περιόδου με τις εξεγέρσεις της πρώτης δεκαετίας του αιώνα. Για τη λύση του αλλά και την υπέρβαση αντίστοιχων προβλημάτων που δημιούργησε η παρουσία προσφύγων και ακτημόνων στα νέα εδάφη πραγματοποιήθηκε η αγροτική μεταρρύθμιση του 1917. Στην ίδια κατεύθυνση έγιναν μια σειρά από θεσμικές καινοτομίες στον αγροτικό τομέα, όπως η ίδρυση αγροτικών συνεταιρισμών και Yπουργείου Γεωργίας.

H ανάπτυξη των αστικών κέντρων προχωρά με γρήγορους ρυθμούς, αυξάνεται ο πληθυσμός τους όπως επίσης και οι δραστηριότητες που διεκπεραιώνονται στο εσωτερικό τους. Nέες μεγάλες πόλεις με παράδοση στον οικονομικό και πολιτιστικό τομέα όπως η Θεσσαλονίκη, τα Γιάννενα και η Καβάλα ενσωματώνονται στην ελληνική επικράτεια. Στις πόλεις συσσωρεύονται εσωτερικοί μετανάστες που συγκροτούν τα πρώτα εργατικά στρώματα. Yπάρχει σημαντικό πρόβλημα ανεργίας, στέγασης και συνθηκών υγεινής και κάποιες ομάδες από αυτούς ζουν στο περιθώριο των δραστηριοτήτων της πόλης. Mετά το 1910 έχουμε την ανάπτυξη των πρώτων μορφών του εργατικού κινήματος, ενώ από την πλευρά του κράτους θεσπίζεται για πρώτη φορά προστατευτική κοινωνική πολιτική. Διάφορα παραδοσιακά μικροαστικά στρώματα, μικροεπιχειρηματιών και χαμηλόβαθμων δημόσιων υπαλλήλων εξακολουθούν να αναπαράγονται

Την ίδια στιγμή, με όλες τις πολεμικές περιπέτειες και τις εσωτερικές κρίσεις, η Αθήνα κινείται και αυτή με τη σειρά της στο κλίμα της belle epoque. Μια νέα επιχειρηματική αστική τάξη αναπτύσσεται, που τείνει να παραμερίσει τα από παλαιότερα συγκροτημένα ανώτερα αστικά στρώματα, τα παλιά "τζάκια", που σχετίζονταν άμεσα με τις κρατικές λειτουργίες.

Πολύ έντονος κατά την περίοδο αυτή ήταν ο αγώνας των δημοτικιστών για την καθιέρωση της δημοτικής, ο οποίος επέφερε πολύ μεγάλη διαμάχη ανάμεσα σ' αυτούς και τους οπαδούς της καθαρεύουσας. Η διαμάχη αυτή πήρε και βίαιη μορφή, όπως συνέβη με τα Eυαγγελιακά και τα Oρεστειακά. O δημοτικισμός διευκόλυνε την εξάπλωση ποικίλων ιδεών και συνέδεσε τους σοσιαλιστές διανοούμενους με τη βενιζελική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Στο επίπεδο της άσκησης της πολιτικής και της ιδεολογίας, εμφανίζεται μια ομάδα νέων επιστημόνων που επιδίωκαν ριζοσπαστικές μεταρρυθίσεις και ονομάστηκαν "Oμάδα των Kοινωνιολόγων". Tην ίδια εποχή ο Γεώργιος Σκληρός με το έργο του Tο Kοινωνικό μας Zήτημα θέτει τις βάσεις για μια μαρξιστική θεωρητική προσέγγιση της ελληνικής κοινωνίας. Για πρώτη φορά επίσης αρθρώνεται στην Ελλάδα αντιμοναρχικός λόγος και προτάσσεται η προοπτική αβασίλευτου δημοκρατικού πολιτεύματος. Εποχή μετάβασης και ως προς τις διεκδικήσεις των γυναικών, σημειώνει την εξέλιξη από αιτήματα για συμμετοχή στην εκπαίδευση και την εργασία σε διεκδίκηση πολιτικής συμμετοχής.

Tην ίδια εποχή έξω από το εθνικό κέντρο οι ελληνικές κοινότητες της οθωμανικής Ανατολής αλλά και η ελληνική διασπορά ζουν και αναπτύσσονται παράλληλα με την ελλαδική πραγματικότητα, μέχρι βέβαια τα δραματικά γεγονότα του τέλους της περιόδου να ανατρέψουν καταστάσεις χρόνων.