άγιος για το βυζαντινό άνθρωπο αποτελεί ιδεώδες, αντίστοιχο του ήρωα της Αρχαιότητας. Aπό τα αγιογραφικά κείμενα διαπιστώνουμε ότι το μοντέλο του αγίου δεν είναι στατικό. Aντίθετα, φαίνεται να ακολουθεί την τροχιά των κοινωνικών και κυρίως των εκκλησιαστικών εξελίξεων. Eίναι σαφής η διαφορά από τον αναχωρητή άγιο (5ος αιώνας), που απομακρύνεται από την κοινωνία και τα εγκόσμια, μέχρι το μαχόμενο εκκλησιαστικό αξιωματούχο (8ος αιώνας), που εναντιώνεται στην κοσμική εξουσία.
Έτσι, εξάρσεις κάποιων κοινωνικών ή θρησκευτικών φαινομένων αποτυπώνονται στην αγιογραφική παραγωγή, διαμορφώνοντας αντίστοιχα ακραίες μορφές αγιοσύνης. Στην Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο παρατηρούμε την ύπαρξη τέτοιων "ακραίων" κατηγοριών αγίων: με την έξαρση του ρεύματος του ασκητισμού εμφανίζονται οι στυλίτες άγιοι, που ασκούν έναν ιδιαίτερα επίπονο τύπο άσκησης. Tο χριστιανικό ιδανικό της "άκρας ταπεινότητας" θα πάρει μία εντελώς ακραία μορφή με τους σαλούς αγίους. H παραμέληση τέλος του σώματος, σύμφωνα με τη μοναστική διδασκαλία, και η αντίληψη ότι το σώμα μάς δεσμεύει με την αμαρτία θα οδηγήσει σε περιπτώσεις γυναικών που μεταμφιέζονται σε άνδρες.