ΑΙΓΥΠΤΟΣ
Άγιος Mηνάς

Tο προσκυνηματικό συγκρότημα του Aγίου Mηνά
  Η Αίγυπτος αποτελούσε ένα σημαντικό κέντρο για τον πρώιμο Χριστιανισμό, με πατριαρχείο στην Αλεξάνδρεια, ακμάζοντα μοναχισμό στις ερήμους της (στις οποίες η προσκυνήτρια του 4ου αιώνα Ηγερία βρήκε πλήθος μοναχών) και αρκετούς σημαντικούς προσκυνηματικούς τόπους, όπως του Αγίου Μηνά (Abu Mina) στην έρημο της Μαρεώτιδας (Mar'yut), νοτιοδυτικά της Αλεξάνδρειας. Μετά το μαρτύριό του, στις αρχές του 4ου αιώνα, ο Μηνάς απέκτησε φήμη για θαυματουργές θεραπευτικές δυνάμεις. Το μαρτύριό του γρήγορα προσέλκυσε προσκυνητές απ' όλο το χριστιανικό κόσμο. Στην πιο αναπτυγμένη μορφή ο ναός του Αγίου Μηνά απαρτιζόταν από ένα σύμπλεγμα τριών βασικών κτηρίων με διάταξη κατά μήκος του άξονα ανατολής-δύσης: ο ναός του προσκυνήματος, ο αποκαλούμενος ναός του Τάφου κι ένα βαπτιστήριο.
  Ο τεράστιος ναός του προσκυνήματος ήταν μία βασιλική με εγκάρσιο κλίτος, παρόμοια σε κάτοψη με αυτή του Αγίου Ιωάννη στην Έφεσο. Ο ναός του Τάφου, επίσης με κάτοψη βασιλικής, ανακαινίστηκε στις αρχές του 6ου αιώνα, όταν προστέθηκε ένα τετράκογχο στο κέντρο του, πάνω από το θεωρούμενο τάφο του αγίου Μηνά. Ο τελευταίος ήταν μία κατακόμβη, που αργότερα μετατράπηκε σε λιθόκτιστη κρύπτη. Το συγκρότημα ήταν χτισμένο με μικρούς πελεκητούς λίθους και στρωμένο με μάρμαρο, με τοίχους διακοσμημένους με πολύχρωμη ορθομαρμάρωση, με ολόχρυσες ψηφιδωτές παραστάσεις και μαρμαροκονιάματα.
  Τα εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά λείψανα, τα πλούσια υλικά και ο πλούτος των ενθυμίων των προσκυνητών που έχουν σωθεί μαρτυρούν τη φήμη του συγκροτήματος. Πήλινες φιάλες (ευλογίες, λατ. ampullae) που προορίζονταν ως ενθύμια προσκυνητών παράγονταν μαζικά στο συγκρότημα του Αγίου Μηνά και ήταν ευρέως διαδεδομένες στην περιοχή της Μεσογείου. Περιείχαν "ευλογίες", δηλαδή καθαγιασμένες ουσίες, όπως νερό από μία πηγή με θαυματουργές θεραπευτικές ιδιότητες, εξαιτίας της εγγύτητας με το λείψανο του αγίου, ή λάδι από την καντήλα που κρεμόταν μπροστά από τον τάφο του. Στις ευλογίες αποδίδονταν σημαντικές αποτροπαϊκές και θεραπευτικές ιδιότητες. Σε αρκετές περιπτώσεις φέρουν ενσφράγιστη διακόσμηση. Συνήθως καταγράφουν λόγια ευλογίας του Μηνά και απεικονίζουν τον άγιο με φωτοστέφανο σε στάση δέησης να πλαισιώνεται από δύο καμήλες, οι οποίες, σύμφωνα με το βίο του, μετέφεραν τη σορό του στον τόπο του μετέπειτα ναού. Η δημοτικότητα του Μηνά και η δύναμη της ευλογίας που προερχόταν από το μαρτύριό του συνέβαλαν στη διάδοση της λατρείας του πέρα από την Αίγυπτο. Εικόνες του αγίου διακοσμούν ελεφαντοστέινα ή λίθινα ανάγλυφα και αποδίδονται σε εργαστήρια της Κωνσταντινούπολης και της Συρίας.
  Μία μεγάλη ποικιλία από αντικείμενα κατασκευάζονταν για να ικανοποιήσουν την επιθυμία των προσκυνητών να φέρουν μαζί τους ένα ενθύμιο από τους Aγίους Τόπους. Φιαλίδια, παρόμοια με αυτά που σχετίζονται με το ναό του Μηνά, ενθύμια και μετάλλια προέρχονται από ένα μεγάλο αριθμό προσκυνημάτων από ολόκληρη την αυτοκρατορία. Αρκετές μολύβδινες ευλογίες από τους Άγιους Τόπους απεικονίζουν το Σπήλαιο της Γέννησης ή τον Πανάγιο Τάφο.
  Επίσης συνηθισμένες είναι οι ευλογίες που παριστάνουν στυλίτες αγίους. Ο Άγιος Συμεών ο Νεότερος (πέθανε το 592) πέρασε αρκετά χρόνια πάνω σε ένα στύλο, ακολουθώντας το παράδειγμα του προγενέστερου Συμεών, προστάτη αγίου του Καλάτ Σιμάν (Qal'at Sem'an). Ενθύμια με την εικόνα του κατασκευάζονταν με χώμα από τη βάση του στύλου. Σύμφωνα με το βίο του αγίου, ένας από τους σκοπούς αυτών των ενθυμίων ήταν θεραπευτικός. Όταν κονιορτοποιούνταν και αναμειγνύονταν με νερό, σχημάτιζαν έναν πολτό ικανό να θεραπεύσει διάφορες ασθένειες. Επίσης πιστευόταν ότι είχαν τη δύναμη να αποτρέπουν καταστροφές. Σε μία περίπτωση αναφέρεται ότι ένας μοναχός, που ονομαζόταν Δωρόθεος, διέλυσε ένα ενθύμιο και το σκόρπισε πάνω από την τρικυμισμένη θάλασσα. Η θαυματουργή σκόνη ηρέμησε αμέσως τη θάλασσα κι έτσι σώθηκε. Πήλινα ενθύμια του προσκυνήματος διανέμονταν επίσης στο Καλάτ Σιμάν (Qal'at Sem'an).

 
Δες επίσης: Μοναστικά κέντρα