Χειρόγραφα

ο βιβλίο έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην κοινωνική ζωή της Ύστερης Βυζαντινής περιόδου και κυρίως της ανώτερης τάξης, η οποία, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο γνωστός βυζαντινολόγος H. Belting, υπήρξε βιβλιομανής! Η οργάνωση προσωπικών βιβλιοθηκών ήταν απαραίτητη για τα μέλη της αριστοκρατίας, καθώς η μόρφωση ήταν προϋπόθεση για την άνοδο σε ανώτερα αξιώματα. Αποτελούσαν επίσης ένα σημαντικό περιουσιακό στοιχείο, γεγονός που γίνεται κατανοητό, αν αναλογιστεί κανείς πως η αντιγραφή και η διακόσμηση ενός βιβλίου κόστιζε κατά μέσο όρο 15-20 νομίσματα, ποσό που αντιστοιχούσε στο μισό ετήσιο μισθό ενός κρατικού υπαλλήλου.

Η κοινή πρακτική ανάμεσα στους αριστοκρατικούς κύκλους να φροντίζουν για τις ανάγκες μοναστικών ιδρυμάτων της πρωτεύουσας αφορούσε και τις βιβλιοθήκες τους.
Έτσι, ο Θεόδωρος Μετοχίτης κληροδοτεί στη Μονή της Χώρας τη βιβλιοθήκη του και η Θεοδώρα Ραούλαινα Παλαιολογίνα εγκαθίσταται στο σημαντικό μοναστήρι του Αγίου Ανδρέα εν τη Κρίσει και φροντίζει για τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης του. Δεκαπέντε χειρόγραφα, που έχουν εντοπισθεί σε διάφορες βιβλιοθήκες και χαρακτηρίζονται από ομοιότητες τόσο στη γραφή όσο και στην τεχνοτροπία των μικρογραφιών τους αποδίδονται με μεγάλη πιθανότητα σε ένα εργαστήριο, που εργάζεται στα τέλη του 13ου αιώνα σύμφωνα με τις παραγγελίες της παραπάνω μοναχής-πριγκήπισσας. Τα χειρόγραφα αυτά ακολουθούν τις τάσεις της ζωγραφικής του τέλους του 13ου αιώνα, κυρίως της ζωγραφικής εικόνων με τις οποίες μοιράζονται τον ίδιο μικρογραφικό χαρακτήρα.