Μια από τις επιτακτικές ανάγκες που συνόδευσαν την εγκαθίδρυση του ελληνικού κράτους υπήρξε η συγκρότηση του κρατικού μηχανισμού. Οι στοιχειώδεις διοικητικές δομές που διαμορφώθηκαν στα χρόνια της Eπανάστασης και ιδίως στην καποδιστριακή περίοδο ικανοποιούσαν ως ένα βαθμό τις ανάγκες του πολέμου της Aνεξαρτησίας, δεν επαρκούσαν ωστόσο για να εκπληρώσουν όλες εκείνες τις δημόσιες λειτουργίες που αρμόζουν σε ένα σύγχρονο κράτος (π.χ. εκπαίδευση, διοίκηση, άμυνα, δημόσια τάξη, δικαιοσύνη). Στην πραγματικότητα, το έργο της συγκρότησης του δημόσιου τομέα επιτελέστηκε εκ του μηδενός. Έπρεπε να καλυφθούν δημόσιες λειτουργίες, οι οποίες είτε δεν υπήρχαν στο οθωμανικό πλαίσιο είτε καλύπτονταν διαφορετικά, σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Tο τελευταίο ωστόσο δεν άρμοζε σε ένα σύγχρονο κράτος. Σύμφωνα με τις κρατούσες αντιλήψεις κατά το 19ο αιώνα, η οργάνωση του κράτους θα έπρεπε να στηρίζεται στην αρχή του συγκεντρωτισμού. Eπιπρόσθετα, η λειτουργία του απαιτούσε τη συγκρότηση ενός κεντρικού κρατικού μηχανισμού και τη σύσταση γραφειοκρατίας.

Tο ελληνικό κράτος συγκροτήθηκε στο πλαίσιο μιας κοινωνίας που οργανωνόταν με παραδοσιακούς όρους (δεσμοί συγγένειας, τοπικότητα, θρησκεία) και η οποία δεν ήταν σε θέση να καλύψει από μόνη της, χωρίς δηλαδή την κρατική παρέμβαση, λειτουργίες που αρμόζουν στη σφαίρα του ιδιωτικού. Έτσι, ήταν δικαιολογημένη ως ένα βαθμό η υπερτροφία που παρουσίασε το ελληνικό κράτος στην αρχή της συγκρότησής του, την οποία ωστόσο διατήρησε σε ολόκληρο το 19ο αιώνα. H πολλαπλότητα των ρόλων που κλήθηκε να παίξει το ελληνικό κράτος συνοδεύεται από τη δημιουργία ενός διογκωμένου γραφειοκρατικού μηχανισμού. Mάλιστα, το κράτος υπήρξε ο μεγαλύτερος εργοδοτικός φορέας. Συνακόλουθα, η δημοσιοϋπαλληλία αποτέλεσε, αν και νεοεμφανιζόμενη στην ελληνική κοινωνία, μια κοινωνικά σημαντική κατηγορία πληθυσμού -ιδίως στα αστικά κέντρα. Ένα από τα χαρακτηριστικά των δημόσιων υπαλλήλων ήταν η εξάρτησή τους από την εκάστοτε κυβέρνηση. Σε ολόκληρο το 19ο αιώνα οι εργαζόμενοι στο δημόσιο δεν προστατεύονταν από καθεστώς μονιμότητας. Το γεγονός αυτό επέτρεψε να καταστεί αντικείμενο πολιτικής διαπάλης η στελέχωση του κρατικού μηχανισμού. Έτσι, οι κυβερνητικές μεταβολές συνοδεύονταν συχνά από εκτεταμένη αλλαγή του υπαλληλικού προσωπικού. Άλλωστε, η κοινωνική καταξίωση που απολάμβαναν οι δημόσιοι υπάλληλοι ήταν τέτοια που καθιστούσε τη θέση τους ελκυστική. Στις συνθήκες αυτές η τοποθέτηση στο δημόσιο έγινε αντικείμενο συναλλαγής, η οποία διεκπεραιωνόταν στο πλαίσιο των σχέσεων πατρωνίας-πελατείας. Ακόμη περισσότερο, ο προσανατολισμός προς το δημόσιο αναδείχθηκε σε βασική οικογενειακή στρατηγική, κάτι που φαίνεται και από τα υψηλά για αγροτική κοινωνία ποσοστά αρρένων αποφοίτων όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης. Το απολυτήριο ή το πτυχίο διασφάλιζαν την επάρκεια προσόντων των επίδοξων στελεχών της δημόσιας διοίκησης, όχι όμως και την πρόσληψή τους. Η τελευταία γινόταν δυνατή με την κινητοποίηση των πελατειακών δικτύων.