|
Η συγκρότηση κεντρικών πολιτικών θεσμών και μάλιστα σύγχρονου, δυτικού
τύπου στάθηκε το μεγαλύτερο ίσως διακύβευμα της Επανάστασης, όπως βέβαια
και αυτό της πολιτικής ανεξαρτησίας. Η διαμόρφωση κεντρικής πολιτικής σκηνής
-η Προσωρινή Διοίκηση ή Διοίκηση όπως συνήθως αναφέρεται-
και η συγκέντρωση των πολιτικών διεργασιών σε αυτήν σήμαινε, πρωταρχικά
και κύρια, την αποδιοργάνωση των τοπικών και περιφερειακών κέντρων εξουσίας
και των πολιτικοδιοικητικών οργανισμών που συστήθηκαν σ' όλες τις επαναστατημένες
περιοχές κατά τους πρώτους μήνες της έναρξης της επανάστασης. Τέτοιοι οργανισμοί
λειτούργησαν στην Πελοπόννησο (Αχαϊκό Διευθυντήριο, Μεσσηνιακή Γερουσία
ή Σύγκλητος, Καγκελαρία της Αργολίδος κ.ά. που σύντομα ενοποιήθηκαν
σε Πελοποννησιακή Γερουσία), τη Δυτική (Οργανισμός Δυτικής Χέρσου
Ελλάδος) και την Α. Στερεά (Νομική Διάταξη της Ανατολικής Χέρσου
Ελλάδος-’ρειος Πάγος) και την Κρήτη (Πολίτευμα της Νήσου Κρήτης).
Στα νησιά, που προεπαναστατικά απολάμβαναν ένα καθεστώς λιγότερο ή περισσότερο
διευρυμένης κοινοτικής αυτοδιοίκησης, ακολουθήθηκαν οι προϋπάρχουσες μορφές
κοινοτικής οργάνωσης. Εξαίρεση αποτέλεσε η Σάμος, με το τοπικό πολίτευμα
που εγκαθίδρυσε εκεί ο Λυκούργος Λογοθέτης.
Ορισμένα από τα περιφερειακά πολιτικά μορφώματα που λειτούργησαν στα
πρώτα χρόνια της επανάστασης θυμίζουν κοινοτικούς θεσμούς διαμορφωμένους
από την εποχή της οθωμανικής κυριαρχίας. Η Πελοποννησιακή Γερουσία για
παράδειγμα ανακαλούσε την τακτική συγκέντρωση των σημαντικότερων μοραϊτών
προκρίτων στους ύστερους χρόνους της οθωμανικής κατάκτησης. Στη Ρούμελη
πάλι, όπου η ισχυρή προεπαναστατικά παρουσία των αρματολών στάθηκε φραγμός
σε μια ανάλογη θεσμική εξέλιξη των κοινοτικών θεσμών, οι πολιτικοδιοικητικοί
οργανισμοί που συστήθηκαν μετά την επανάσταση ήταν έργο Φαναριωτών και
άλλων επιφανών ετεροχθόνων. Συστήνοντας και ελέγχοντας τους οργανισμούς
αυτούς άνθρωποι σαν τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και το Θεόδωρο Νέγρη επιχείρησαν
και σε μεγάλο βαθμό πέτυχαν να στηρίξουν την πολιτική τους παρουσία στους
κόλπους των επαναστατών. Παρά τη σύσταση κεντρικών πολιτικών οργάνων από
τον πρώτο χρόνο της επανάστασης (’ Εθνοσυνέλευση: Το Πολίτευμα της Επιδαύρου)
οι τοπικοί οργανισμοί δεν καταργήθηκαν ούτε υπάχθηκαν στη Διοίκηση. Αντίθετα,
τα αδύναμα όργανα της κεντρικής διοίκησης δεν κατάφεραν να επιβάλουν τη
δική τους εξουσία στις διάφορες περιοχές. Οι κεντρικοί πολιτικοί θεσμοί
φαίνεται να κατισχύουν μόνο μετά το 1824 κι αφού έχουν προηγηθεί αρκετοί
μήνες σφοδρών εμφύλιων συγκρούσεων. Κι ενώ η επανάσταση έφθινε διαρκώς
από το 1825 και μετά στα πεδία των μαχών, η κατίσχυση των θεσμών της κεντρικής
διοίκησης έναντι των τοπικών κέντρων εξουσίας ήταν αντιστρόφως ανάλογη.
Η δολοφονία του Καποδίστρια, κατά τη διακυβέρνηση του οποίου (1828-31)
τέθηκαν για πρώτη φορά με συστηματικό τρόπο οι βάσεις για τη συγκρότηση
ενός σύγχρονου συγκεντρωτικού κράτους, δε στάθηκε ικανή να ανατρέψει τη
δυναμική των εξελίξεων. Η διαδικασία ενοποίησης του πολιτικού πεδίου με
βασικό άξονα αναφοράς μια ισχυρή κεντρική εξουσία ολοκληρώθηκε στις πρώτες
δεκαετίες της βασιλείας του Όθωνα (1833-62).
|
|