|
Η Ελληνική Επανάσταση ξέσπασε σχεδόν ταυτόχρονα στην Πελοπόννησο, την
Α. Στερεά, τα νησιά του Αιγαίου και τη Δ. Στερεά, περιοχές που αποτέλεσαν
την πρώτη ελληνική επικράτεια. Σε κάθε μια από τις περιοχές αυτές οι τοπικές
ηγετικές ομάδες της προεπαναστατικής περιόδου βρέθηκαν επικεφαλής των επαναστατικών
κινημάτων στις επαρχίες τους. Τους μήνες που ακολούθησαν κατέφτασαν στις
επαναστατημένες περιοχές αρκετοί επιφανείς Έλληνες, επικεφαλής εθελοντών
και κομιστές χρημάτων και εφοδίων, για να μετάσχουν στην επανάσταση· οι
περισσότεροι από αυτούς, για να μετάσχουν στην επαναστατική ηγεσία. Ήταν
συνήθως άνθρωποι που κατάγονταν από φαναριώτικες οικογένειες, ενώ οι περισσότεροι
είχαν σπουδάσει σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα και είχαν αποκτήσει διοικητική
και πολιτική εμπειρία. Η συγκρότηση κεντρικής διοίκησης και η επικράτηση
των θεσμών και των οργάνων της έναντι των τοπικών κέντρων εξουσίας ευνόησε
την ανάδειξη των ανθρώπων αυτών, οι οποίοι δε διέθεταν ούτε τα τοπικά ερείσματα,
ούτε την παραδοσιακά νομιμοποιημένη ηγετική παρουσία των προεπαναστατικών
εξουσιαστικών ομάδων. Είχαν αποκτήσει ωστόσο πολιτικές και οργανωτικές
δεξιότητες, εξίσου σπάνιες και χρήσιμες σε μια κοινωνία που βρισκόταν σε
επανάσταση. Η ανοδική τους πορεία συνδέεται με την υιοθέτηση δυτικού τύπου,
σύγχρονων πολιτικών θεσμών και με την ενδυνάμωση των μηχανισμών της κεντρικής
διοίκησης. Η εμπλοκή τους στα όργανα αυτά βοήθησε ορισμένους να αποκτήσουν
σημαντικά κοινωνικά ερείσματα και να συγκροτήσουν σταδιακά προσωπικές πολιτικές
φατρίες. Ο Κωλέττης και ο Μαυροκορδάτος, πολιτικοί που πρωταγωνίστησαν
στην πολιτική ζωή του ελληνικού κράτους το μεγαλύτερο διάστημα της βασιλείας
του Όθωνα, είναι ίσως τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα νεοφερμένων που
"εκμεταλλεύτηκαν" τις δυναμικές απελευθέρωσης του πολιτικού πεδίου
που παράγονται στα χρόνια της επανάστασης. Παρόμοια ήταν και η πορεία του
Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ενός πελοποννήσιου οπλαρχηγού που σημείωσε αρκετές
στρατιωτικές επιτυχίες, οι οποίες και αποτέλεσαν το εφαλτήριο της οικονομικής
και κοινωνικοπολιτικής του ανόδου.
Mιλώντας γενικά θα λέγαμε ότι στην περίοδο της επανάστασης καθώς και
στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια προκλήθηκαν ριζικές ανατροπές, ιδίως στο
επίπεδο των θεσμών, των ιεραρχιών και των πολιτικών συσσωματώσεων. Aκόμη
περισσότερο, η πολιτική σκηνή ενοποιήθηκε με όρους εθνικής επικράτειας
(κεντρική διοίκηση, εθνοσυνελεύσεις) και συνακόλουθα αποδεσμεύτηκε από
παραδοσιακούς φραγμούς (κληρονομικότητα, κοινωνική και θρησκευτική αυθεντία).
Έτσι, η κοινωνική κινητικότητα που χαρακτηρίζει κάθε επαναστατική περίοδο
οδήγησε και στην ελληνική περίπτωση στη σταδιακή αποδυνάμωση των πραδοσιακών
ηγετικών ομάδων και στην ανανέωση των πολιτικών παραγόντων. Η πρωταγωνιστική
παρουσία νεοπαγών παραγόντων στα χρόνια της επανάστασης, όπως ήταν ο Μαυροκορδάτος,
ο Κωλέττης και ο Κολοκοτρώνης, αποτελεί έκφραση της ρήξης και ταυτόχρονα
της ανασύνθεσης/αναδιοργάνωσης που συντελείται στα χρόνια της επανάστασης
στο πεδίο της πολιτικής.
|
|