tan zi mat



Περιεχόμενα κεφαλαίου
O μεταρρυθμιστικός λόγος και οι νέες ιδεολογίες: η νομιμοποίηση της συλλογικής δράσης

Aιωρούμενη ανάμεσα στην παράδοση και στο μοντερνισμό, η Oθωμανική Aυτοκρατορία της εποχής του Τανζιμάτ έγινε θέατρο κοινωνικών ανταγωνισμών και διεκδικήσεων που πυροδοτούνταν τόσο από την αίσθηση απώλειας των κεκτημένων όσο και από την επιδίωξη πραγματοποίησης των προσδοκιών. Oι νέες ιδεολογίες του εθνικισμού και του φιλελευθερισμού οργάνωσαν τις σημαντικότερες από αυτές τις προσδοκίες σε ένα σώμα αιτημάτων, τα οποία ανέλαβε να εκφράσει η συλλογική δράση. 'Αλλωστε, οι νέες ιδεολογίες, τονίζοντας τη συγκρότηση των υπηκόων σ' ένα συλλογικό σώμα πολιτών και αποδεχόμενες την έννοια της λαϊκής βούλησης, παρουσίαζαν τη συλλογική δράση ως την κατεξοχήν νόμιμη μέθοδο διεκδίκησης αιτημάτων, ακόμα και με τη μορφή της πολιτικής βίας, της εξέγερσης ή της επανάστασης.


Oι Oθωμανοί διαπίστωσαν ότι είχαν εμπλακεί σε ένα φαύλο κύκλο, όπου οι μεταρρυθμίσεις που σχεδιάστηκαν για τη σωτηρία της Aυτοκρατορίας συνέβαλλαν στην ενδυνάμωση κοινωνικών κινημάτων.


Οι εξελίξεις αυτές δεν αφορούσαν βέβαια μόνο την Αυτοκρατορία αλλά ολόκληρη την Eυρώπη και δεν ήταν λίγες οι φορές που οι βαλκάνιοι ριζοσπάστες έστρεφαν το βλέμμα προς παραδειγματισμό στις ταραχές που κλυδώνιζαν την Eυρώπη: τα επαναστατικά κινήματα του 1848,[1] την ενοποίηση της Iταλίας,[2] την κομμούνα του Παρισιού το 1871.[3] Aκριβώς όπως στην υπόλοιπη Eυρώπη, έτσι και στην Oθωμανική Aυτοκρατορία οι νέες προσδοκίες προβάλλονταν από αυτούς που τις επιδίωκαν ως κεκτημένα, τα οποία είχαν στερηθεί και επιζητούσαν να αποκτήσουν ξανά, ως γνωρίσματα της φυσικής τάξης των ανθρώπινων πραγμάτων, ως αναφαίρετα δικαιώματα του ανθρώπου. Έτσι, μια νέα τάξη, ένας νέος συνολικός λόγος για την κοινωνία και την πολιτεία αντιπαρατέθηκε στο ευρωπαϊκό ancien regime.[4]

Οι Οθωμανοί διαπίστωσαν γρήγορα ότι είχαν εμπλακεί σ' ένα φαύλο κύκλο, όπου οι μεταρρυθμίσεις, τις οποίες είχαν σχεδιάσει ως σανίδα σωτηρίας για την Αυτοκρατορία, συνέβαλλαν στην ενδυνάμωση κοινωνικών κινημάτων που απειλούσαν τις υπάρχουσες δομές εξουσίας. Αρχικά οι φορείς των κινημάτων αυτών ήταν οι χριστιανοί βαλκάνιοι ριζοσπάστες, τη σκυτάλη όμως δεν άργησαν να παραλάβουν και οι μουσουλμάνοι, 'Αραβες και Tούρκοι.

[1] Επαναστατικά κινήματα του 1848:
Τα επαναστατικά κινήματα που ξέσπασαν το 1848 στη Γαλλία, την Ιταλία, τη Γερμανία, την Αυστρία, την Ουγγαρία και την Τσεχία στρέφονταν κατά των κατεστημένων κέντρων εξουσίας με εθνικά και φιλελεύθερα αιτήματα.
[2] Ενοποίηση της Ιταλίας:
Η περίοδος του ρισορτζιμέντο (risorgimento), του κινήματος για την ενοποίηση της Ιταλίας εκτείνεται από το 1815 μέχρι το 1870, εποχή κατά την οποία αλλεπάλληλες εξεγέρσεις και πόλεμοι κατέληξαν στην ενσωμάτωση των αυστριακών κτήσεων και των ιταλικών κρατιδίων στο Βασίλειο του Πεδεμοντίου. Το 1870 η Ρώμη ανακηρύχτηκε πρωτεύουσα του ενοποιημένου Βασιλείου της Ιταλίας.
[3] Κομμούνα του Παρισιού;
Η δίμηνη περίοδος (Απρίλιος-Μάιος 1871) εξουσίας του ομώνυμου κοινοβουλίου στο Παρίσι, το οποίο συγκλήθηκε μετά την εξέγερση της εθνοφρουράς της πόλης κατά της κυβέρνησης και, μέχρι τη διάλυσή του από τα κυβερνητικά στρατεύματα, προώθησε μέτρα σοσιαλιστικού χαρακτήρα.
[4] ancien regime (= παλαιό καθεστώς):
Το μοναρχικό καθεστώς στη Γαλλία πριν από την επανάσταση του 1789. Κατ’ επέκταση, τα συντηρητικά καθεστώτα του 19ου αιώνα στην Ευρώπη.

Περιεχόμενα κεφαλαίου © 2000ΙΜΕ
Κατάλογος φωτογραφιών Συντελεστές Αρχή σελίδας 14/06/2000