Τα αρχιτεκτονικά γλυπτά του ναού του Δία στην Ολυμπία ανήκουν στη δεκαετία πριν από τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. Φανερώνουν αρκετή "αμηχανία", καθώς το πέρασμα από την αρχαϊκή μετωπική ακινησία προς την κλασική εσωτερική ένταση δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί.

Η δύναμη, η εκφραστικότητα και η ευαισθησία τους όμως έχει αναπτυχθεί σημαντικά, ώστε να τα καθιστά φορείς μιας πλούσιας αφηγηματικότητας. Ορισμένες τεχνικές ατέλειες, ιδιαίτερα στην Κενταυρομαχία του δυτικού αετώματος, καθώς και στην απόδοση των ρούχων στα αετώματα και τις μετόπες, φανερώνει για πολλούς την εξάρτηση ακόμα της γλυπτικής από πρότυπα της πηλοπλαστικής.

Η ανέγερση πολλών ναών με πλούσιο διάκοσμο στην Αττική κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. διευρύνει τις γνώσεις μας για τα επιτεύγματα της γλυπτικής. Τα περισσότερα από αυτά τα έργα βρίσκονται στη σκιά των γλυπτών του Παρθενώνα.

Στην Ακρόπολη, ο ναός της Αθηνάς Νίκης είχε ολοκληρωθεί περί το 420 π.Χ. και έφερε για κεντρικό ακρωτήριο το Βελλερεφόντη να μάχεται τη Χίμαιρα, ενώ τα πλαϊνά ήταν Nίκες. Η ζωφόρος, που σώζεται τμηματικά, παρίστανε μάχη Ελλήνων και Περσών. Λίγο αργότερα στήθηκαν γύρω από το ναό μαρμάρινα θωράκια με Νίκες που οδηγούσαν ταύρους σε θυσία. Τα ανάγλυφα αυτά σχετίζονται με εκπροσώπους του πλούσιου ρυθμού, όπως ο Παιώνιος και ο Καλλίμαχος. Το Ερέχθειο, που συγκέντρωνε τις παλιές λατρείες του ιερού βράχου, είχε μία πρόσταση την οποία υποβάσταζαν αντί κιόνων γυναικείες μορφές, οι Καρυάτιδες. Φιλοτεχνήθηκαν πιθανότατα από τον Αλκαμένη περί το 416 π.Χ. Οι μορφές της ζωφόρου καμωμένες με έξεργο ανάγλυφο σε λευκό μάρμαρο πρόβαλλαν σε φόντο από γκρίζο ελευσίνιο μάρμαρο.

Από τα γλυπτά των ναών της Αγοράς σώζονται κυρίως τμήματα από τα εναέτια γλυπτά και τα ακρωτήρια του "Θησείου", ενώ οι μετόπες με άθλους του Ηρακλή και του Θησέα είναι πολύ κατεστραμμένες. Το ίδιο συμβαίνει και με τις δύο ζωφόρους πάνω από την είσοδο του πρόναου και του οπισθόδομου με θέματα από την αθηναϊκή μυθολογία. Δύο ακόμη ακρωτήρια με μορφή Νηρηίδας και Νίκης προέρχονται πιθανότατα από το ναό του Άρη στην Αγορά και τη Βασίλειο Στοά αντίστοιχα. Από το ναό της Νέμεσης στο Ραμνούντα προέρχεται ένα ακρωτήριο με παράσταση αρπαγής της Ωρείθυιας από το Βορέα, που αποδίδεται στον Αγοράκριτο. Τέλος, από το ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο σώζεται μόνο μια γυναικεία μορφή της εναέτιας σύνθεσης και λίγα τμήματα από την Κενταυρομαχία της ζωφόρου.

Στο στάδιο μετάβασης από την κλασική στην ελληνιστική γλυπτική εντάσσεται η ζωφόρος του χορηγικού μνημείου του Λυσικράτη στην Αθήνα. Εκτός Αττικής τα σημαντικότερα έργα που συνδέονται με την αθηναϊκή παράδοση είναι ένα ακρωτήριο από το ναό του Απόλλωνα στη Δήλο και η εσωτερική ζωφόρος του ναού του Απόλλωνα στις Βάσσες. Η ζωφόρος φέρει παράσταση Αμαζονομαχίας και Κενταυρομαχίας και χρονολογείται περί το 410 π.Χ. Μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο μειώθηκαν αισθητά οι οικοδομικές εργασίες στην Αθήνα. Αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα δεν κατασκευάζονται πια μεγάλοι ναοί όπως αυτοί του 5ου αιώνα π.Χ. Οι γλύπτες ταξιδεύουν όπου τους προσφέρεται εργασία. Σημαντικά αρχιτεκτονικά γλυπτά του 4ου αιώνα προέρχονται από την Επίδαυρο, την Τεγέα και τους Δελφούς. Τα σπουδαιότερα όμως είναι εκείνα που κοσμούν μνημεία από την περιφέρεια του ελληνικού κόσμου, όπως το μνημείο των Νηρηίδων στην Ξάνθο της Λυκίας και το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού στην Καρία.


| εισαγωγή | τέχνες | γράμματα | εκπαίδευση | θρησκεία | Κλασική Εποχή

Σημείωση: Επιλέγοντας τις εικόνες μπορείτε να δείτε αυτές σε μεγέθυνση, καθώς και τις επεξηγήσεις τους.
Οι υπογραμμισμένες παραπομπές (links) οδηγούν σε σχετικά με αυτές κείμενα, ενώ οι μη υπογραμμισμένες αποτελούν επεξηγηματικό γλωσσάρι.