|
O
ανταγωνισμός των πολιτικών συστημάτων
Για πολλούς αιώνες και έως τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο στην Κεντρική
και Ανατολική Ευρώπη δέσποζαν τρεις μεγάλες αυτοκρατορίες:
η Αυστροουγγαρία, η Ρωσία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία, την
 κατάρρευση
των οποίων σήμανε το τέλος του πολέμου. Όσον αφορά τη Ρωσία
αιτία της εξέλιξης αυτής δεν ήταν η ήττα στον πόλεμο, αλλά
η έκρηξη μιας επανάστασης το 1917, που οδήγησε στην κατάρρευση
του τσαρικού καθεστώτος και στη συγκρότηση της Ένωσης Σοβιετικών
Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών.
Δημιουργήθηκε έτσι το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος, ένα κράτος
δηλαδή που υιοθετούσε διαφορετικό μοντέλο διοίκησης, διάρθρωσης
των κοινωνικών σχέσεων και οργάνωσης της οικονομίας από εκείνο
που ακολουθούσαν τα ισχυρά κράτη της Ευρώπης και της Βόρειας
Αμερικής. Η απειλή και ο φόβος που προκαλούσε η Σοβιετική
Ένωση εκφράστηκαν αμέσως, με την αποτυχημένη προσπάθεια των
νικητών του Α' Παγκόσμιου Πολέμου να ανατρέψουν στρατιωτικά
το νέο καθεστώς. Έτσι, οι σχέσεις της Σοβιετικής Ένωσης με
τις χώρες της Δύσης διακόπηκαν. Αποτέλεσμα της εξέλιξης αυτής
υπήρξε και η αποχή της χώρας από τους Ολυμπιακούς Αγώνες για
περισσότερο από δύο δεκαετίες.
Η λήξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου οδήγησε σε μια ριζική ανατροπή
των σχέσεων δύναμης μεταξύ των κρατών σε παγκόσμια κλίμακα.
Οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση υπήρξαν οι κατεξοχήν νικητές
του πολέμου, αυξάνοντας το κύρος και την επιρροή τους και,
συνακόλουθα, τον έλεγχο που ασκούσαν με τον έναν ή με τον
άλλον τρόπο σε αρκετές χώρες. Ταυτόχρονα, αποτελούσαν δύο
κράτη με διαφορετικά πολιτικά και οικονομικά συστήματα και
ιδεολογία, αλλά και δύο υπερδυνάμεις με ανταγωνιστικά γεωπολιτικά
συμφέροντα. Με άλλα λόγια, στο β' μισό της δεκαετίας του 1940
είχαν διαμορφωθεί οι προϋποθέσεις για την αποκρυστάλλωση του
διπολικού μεταπολεμικού κόσμου, του κόσμου του Ψυχρού Πολέμου.
Σαράντα περίπου χρόνια κράτησε η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου,
έως την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης στις αρχές της δεκαετίας
του 1990. Χαρακτηριστικό του χρονικού αυτού διαστήματος υπήρξε
η απουσία πολεμικής σύγκρουσης μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων,
μια απουσία που στηριζόταν στο φόβο, στην περίφημη "ισορροπία
του τρόμου", που δημιουργούσε ο ανταγωνισμός στην παραγωγή
πυρηνικών όπλων. Κάθε νέο όπλο συνιστούσε μια συμβολική νίκη
επί του αντιπάλου, όπως άλλωστε και κάθε επίτευγμα στους χώρους
της επιστήμης, της τεχνολογίας, του πολιτισμού. Η εικόνα της
αμερικανικής σημαίας στην επιφάνεια της Σελήνης προπαγάνδιζε
την "ανωτερότητα" του δικού τους πολιτικού συστήματος με τον
ίδιο τρόπο που το διαστημικό ταξίδι της Laika και η πρώτη
επανδρωμένη πτήση γύρω από τη Σελήνη αναγνωρίζονταν λίγα χρόνια
νωρίτερα ως επίτευγμα του σοσιαλισμού.
Στο κλίμα των εξελίξεων αυτών εντάσσεται και η επιλογή της
Σοβιετικής Ένωσης να διακόψει τη μακρόχρονη αποχή της από
τους Ολυμπιακούς Αγώνες αμέσως μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στους Αγώνες που έγιναν στο Λονδίνο το 1948 η Σοβιετική Ένωση
δεν έστειλε αθλητές, παρά μόνο παρατηρητές, απροθυμία που
συνδέεται ασφαλώς με τις αμέτρητες καταστροφές που είχε δεχτεί
στην πολεμική περίοδο. Ωστόσο, η ενέργεια αυτή, σε συνδυασμό
με την αποστολή παρατηρητών και την εφαρμογή ενός γιγαντιαίου
κρατικού προγράμματος για τον αθλητισμό, θα πρέπει να κατανοηθεί
και από την πλευρά της πρόθεσης για μελλοντική διάκριση.
Πραγματικά, στους Αγώνες του 1952, που διεξήχθησαν στο Ελσίνκι,
η Σοβιετική Ένωση συμμετείχε για πρώτη φορά στους Ολυμπιακούς
Αγώνες, κερδίζοντας μόλις έξι μετάλλια λιγότερα από τις ΗΠΑ.
Επρόκειτο για μια εντυπωσιακή παρουσία, αν και οι ΗΠΑ υπερείχαν
σαφώς στον αριθμό των χρυσών μεταλλίων (40 έναντι 22). Τέσσερα
χρόνια αργότερα, στη Μελβούρνη (1956), η Σοβιετική Ένωση συγκέντρωσε
20 και πλέον μετάλλια περισσότερα από τις ΗΠΑ. Δεν είναι τυχαίο
ότι στους Αγώνες αυτούς το ενδιαφέρον του κόσμου για τον ανταγωνισμό
μεταξύ των αθλητών της Σοβιετικής Ένωσης και των ΗΠΑ ήταν
τέτοιο που οι εφημερίδες δημοσίευαν καθημερινά τον πίνακα
με την ανεπίσημη λίστα των μεταλλίων, έτσι όπως διαμορφωνόταν
μετά το τέλος των αγωνισμάτων της κάθε ημέρας. Ο ανταγωνισμός
των πολιτικών συστημάτων ήταν πλέον διακριτός και στους Ολυμπιακούς
Αγώνες.
Στις επόμενες διοργανώσεις οι δύο χώρες εναλλάσσονταν στις
δύο πρώτες θέσεις του πίνακα των μεταλλίων. Έτσι, η Σοβιετική
Ένωση διατήρησε τα πρωτεία στους Αγώνες της Ρώμης (1960).
Το 1964 μάλιστα συγκέντρωσε συνολικά 6 μετάλλια περισσότερα
από τις ΗΠΑ. Ωστόσο, στα χρυσά μετάλλια υπολειπόταν κατά 6
από τις ΗΠΑ, που βρέθηκαν έτσι ξανά στην πρώτη θέση. Το 1968
οι Ηνωμένες Πολιτείες συγκέντρωσαν 101 μετάλλια έναντι 91
των ανταγωνιστών τους.
Ωστόσο, το 1972 ήταν η σειρά των Σοβιετικών να βρεθούν σε
πλεονεκτική θέση, συγκεντρώνοντας συνολικά 98 μετάλλια έναντι
94 αθλητών των ΗΠΑ, ξεπερνώντας τους κατά 17 χρυσά μετάλλια.
Η επιτυχία των Σοβιετικών ολοκληρώθηκε με τη νίκη επί των
Ηνωμένων Πολιτειών στον τελικό της καλαθοσφαίρισης, που θεωρείται
κατεξοχήν αμερικανικό άθλημα. Το 1976 στο Μόντρεαλ οι ΗΠΑ
έμειναν στη τρίτη θέση, συγκεντρώνοντας 94 μετάλλια έναντι
125 της Σοβιετικής Ένωσης.
Τα έτη 1980 (Μόσχα) και 1984 (Λος Άντζελες) αποτέλεσαν παρένθεση
στον ανταγωνισμό των δύο χωρών, ο οποίος επαναλήφτηκε το 1988
(Σεούλ). Εκεί η κυριαρχία της Σοβιετικής Ένωσης ήταν σαφής,
καθώς οι αθλητές της συγκέντρωσαν συνολικά 132 μετάλλια, 55
χρυσά, 31 αργυρά και 46 χάλκινα, έναντι των 94 που κατέκτησαν
οι αθλητές των ΗΠΑ. Για τη Σοβιετική Ένωση οι Αγώνες της Σεούλ
σήμαναν τη μεγαλύτερη διαφορά στο άθροισμα των μεταλλίων,
τόσο στο σύνολό τους, όσο και σε αριθμό χρυσών που συγκέντρωσε
στην ολυμπιακή ιστορία της. Η συγκομιδή αυτή σήμανε ταυτόχρονα
την καλύτερη παρουσία μιας χώρας σε ολυμπιακή διοργάνωση μετά
το 1952.
Ταυτόχρονα, στη Σεούλ ήταν η τελευταία φορά που εμφανίστηκαν
αθλητές της Σοβιετικής Ένωσης. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το
1992 (Βαρκελώνη), είχε ήδη πραγματοποιηθεί η επανένωση των
δύο γερμανικών κρατών, η κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων
στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και η διάλυση της Σοβιετικής
Ένωσης. Οι αθλητές της έλαβαν για τελευταία φορά μέρος ενωμένοι
σε μια ομάδα (με εξαίρεση τη Λιθουανία, την Eσθονία και τη
Λετονία), που για το σκοπό αυτό έφερε την ονομασία "Ενοποιημένη
Ομάδα", η οποία και βρέθηκε στην πρώτη θέση των μεταλλίων,
με πέντε περισσότερα από τους αθλητές των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ωστόσο, ο "ανταγωνισμός των πολιτικών συστημάτων" αποτελούσε
πλέον παρελθόν.
|
