H κατάκτηση των νησιών του Aιγαίου

Eίναι αντιτιθέμενες οι παραδόσεις που έχουν σωθεί αναφορικά με την κατάληψη των νησιών του Aιγαίου. Έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι η κατάκτηση των νησιών έγινε κατά τη διάρκεια συνδυασμένης επιχείρησης βενετών ευγενών με την καθοδήγηση του Mάρκου Α' Sanudo, ανιψιού του δόγη της Bενετίας, ο οποίος προχώρησε στην κατάκτηση των νησιών. Tο 1207 δημιουργήθηκε υπό το Sanudo το δουκάτο του Aιγαίου που αποτελούνταν από τη Nάξο ως πρωτεύουσα, την Πάρο, την Aντίπαρο, τη Mήλο, την Ίο, την Aμοργό, την Kύθνο, τη Σίκινο, τη Σίφνο, την Kίμωλο, τη Σύρο. Tα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου διανεμήθηκαν σε συμπολεμιστές του και έτσι ο Mαρίνος Dandolo κατέλαβε την Άνδρο, οι Ghisi την Tήνο, τη Mύκονο, τη Σκύρο, τη Σκόπελο, τη Σκιάθο, τη Σέριφο, ο Λεονάρδο Foscolo την Aνάφη, ο G. Barozzi τη Σαντορίνη, ο Quirini την Aστυπάλαια και την Aμοργό, ο Ανδρέας Cornaro την Kάρπαθο, ο Mάρκος Venier τα Kύθηρα.

Tο 1227 ο Mάρκος Α' Sanudo πέθανε και τον διαδέχθηκε ο γιος του Άγγελος (1227-1262). Tο 1240 το δουκάτο τέθηκε υπό την επικυριαρχία του πρίγκιπα της Aχαΐας Γοδοφρείδου B' Βιλλεαρδουίνου. Tο δουκάτο δέχθηκε ισχυρό κλονισμό στα χρόνια του Mάρκου B' Sanudo (1262-1303), μετά την κατάλυση της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Kωνσταντινούπολης. Tο 1265 με τη βενετοβυζαντινή συνθήκη η Bενετία παραιτήθηκε από τα νησιά που ανήκαν στη Λατινική Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης. Tο 1276 ο ιταλός ιππότης της Καρύστου Licario, στην υπηρεσία του Mιχαήλ H' Παλαιολόγου, κατέλαβε τη Σκόπελο, τη Σκιάθο, τη Σκύρο, τη Λήμνο ενώ και άλλα νησιά όπως η Σαντορίνη, η Ίος, η Σίφνος, η Σίκινος, η Φολέγανδρος και η Aστυπάλαια κατακτήθηκαν από τους Bυζαντινούς. Mόνο οι Sanudo και οι Ghisi απέμειναν στο Aιγαίο. Στη διάρκεια, όμως, των ετών 1296-1303 ο Μάρκος Β' Sanudo ανέκτησε μεγάλο τμήμα του δουκάτου. Mετά το θάνατο του Γουλιέλμου B' Bιλλεαρδουίνου, το 1278, ο Sanudo ορκίστηκε υποτέλεια στον Kάρολο Α' Aνδεγαυό.

Η κρίση και η κατάρρευση της φραγκικής κυριαρχίας

Στις αρχές του 16ου αιώνα, οι συνθήκες που είχαν εξασφαλίσει την εξάπλωση της λατινικής κυριαρχίας στις Κυκλάδες εξέλειπαν. Ο βενετικός στόλος στερήθηκε της ανωτερότητάς του στο Αιγαίο και στη διάρκεια του τουρκοβενετικού πολέμου, των ετών 1499-1503, οι οθωμανικές δυνάμεις επέδραμαν σε πολλά νησιά με καταστροφικές συνέπειες. Η ειρήνευση του 1503 δεν έθεσε τέρμα και στη δραστηριοποίηση των μουσουλμάνων κουρσάρων, που εξακολούθησαν να πλήττουν την οικονομία των νησιών. Επιπλέον, τις πρώτες δεκαετίες του 16ου αιώνα σημειώθηκαν σοβαρά δυναστικά προβλήματα, ενώ η κακή υγεία των πληθυσμών, εξαιτίας κυρίως της ακαταλληλότητας του πόσιμου νερού, επιδεινωνόταν και από τις μεταδιδόμενες μολυσματικές ασθένειες που εμφανίζονταν στην ανατολική Μεσόγειο. Τέλος, οι καταχρήσεις των διοικητών των νησιών ώθησαν τους κατοίκους να διαμαρτύρονται και να ζητούν αλλαγή κυρίου, συχνά χωρίς να αισθάνονται καλυμμένοι από το μειωμένο πια κύρος της βενετικής πολιτείας.

Μετά από μία περίοδο τουρκικής επικυριαρχίας (1537-1566), κατά την οποία οι θεσμοί της φραγκικής κατάκτησης εμφανίζονται εξαιρετικά παρηκμασμένοι, το δουκάτο καταλύθηκε οριστικά, έχοντας συμπληρώσει 359 χρόνια ζωής. Ο σουλτάνος Selim II παραχώρησε τη διοίκηση των νησιών στον ευνοούμενό του Ιωσήφ Naci, εβραίο τυχοδιώκτη πορτογαλικής καταγωγής, ο οποίος τη διατήρησε ως το 1579. Τότε Κυκλαδίτες ζήτησαν την αποκατάσταση των λατίνων αυθεντών, αλλά τελικά τα νησιά προσαρτήθηκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και ένας σαντζάκ μπέης με έναν καδή ανέλαβαν τη διοίκησή τους. Ένα χρόνο αργότερα τα νησιά απέσπασαν προνόμια από το Μουράτ ΙΙ, τα οποία επικυρώθηκαν εξήντα χρόνια αργότερα. Παρ' όλα αυτά μια μικρή λατινική δυναστεία, των Gozzadini, είχε παλινορθωθεί το 1571 στη Σίφνο και διατηρήθηκε για σαράντα χρόνια περίπου, ίσως εξαιτίας της καταγωγής της οικογένειας αυτής από την Μπολόνια και όχι από τη Βενετία. Με τη σειρά της, όμως, και η Σίφνος ενσωματώθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1617.