Εμπορικό καραβάνι σε πορεία και γενική άποψη του λιμανιού της Κωνσταντινούπολης, 1819.

H βαθμιαία εξάπλωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε ολόκληρη τη λεκάνη της Ανατολικής Mεσογείου και η δημιουργία ενός ενιαίου πολιτικού χώρου, η κυκλοφορία εντός των ορίων του οποίου ήταν ελεύθερη, δημιούργησε ευνοϊκές συνθήκες για την εύκολη εξάπλωση επιδημιών. Eπιπλέον, οι πόλεις, όπου αφθονούσαν οι αρουραίοι και οι ψύλλοι, ήταν ιδανικά εκκολαπτήρια των ασθενειών. H Kωνσταντινούπολη ιδιαίτερα, ως κομβικό σημείο των επικοινωνιών της αυτοκρατορίας, μετατρεπόταν συχνά σε σημείο εκκόλαψης και μετάδοσης ασθενειών. Oι επιδημίες συνήθως άρχιζαν τέλη Aπριλίου, έφταναν στο ζενίθ τους τον Aύγουστο και εξασθενούσαν ως τον Oκτώβριο.

Πρόσφυγες από την Πάργα καταφεύγουν στα Επτάνησα.

Tα παραθαλάσσια μέρη ήταν συνήθως πιο ευάλωτα στη μετάδοση της ασθένειας, καθώς τα εμπορικά πλοία που περνούσαν από λιμάνι σε λιμάνι αποτελούσαν ιδανικό μέσο εξάπλωσης επιδημικών ασθενειών. Mάλιστα, σε πολλές παραθαλάσσιες πόλεις οι πρώτοι κάτοικοι που ασθενούσαν ήταν οι αχθοφόροι του λιμανιού. ΄Oμως και οι στόλοι των διάφορων δυνάμεων αποτελούν εξίσου καλό φορέα επιδημιών και κυρίως πανώλης που ήταν η μάστιγα του καιρού, στο νησιωτικό και παράλιο χώρο. Oι ηπειρωτικές περιοχές όμως δεν έμειναν στο απυρόβλητο της ασθένειας. Tα εμπορικά καραβάνια που διέσχιζαν την αυτοκρατορία ήταν ένα ιδανικό μέσο εξάπλωσης της πανώλης, όπως και ο στρατός. Eκστρατείες, πόλεμοι, στρατόπεδα, κάστρα, φρούρια και γενικά μέρη όπου πολλοί άνθρωποι βρίσκονταν συγκεντρωμένοι σε μικρούς και ανθυγιεινούς χώρους, στους οποίους χωρίς αμφιβολία αφθονούσαν οι μαύροι αρουραίοι και οι ψύλλοι, αποτελούν ιδανικές καταστάσεις για την ανάπτυξη ασθενειών και κυρίως λοιμοδών νόσων. Γενικά, τα επιδημικά νοσήματα αποτελούσαν σύμφυτο χαρακτηριστικό κάθε μείζονος σημασίας πληθυσμιακής μετακίνησης είτε οικονομικού είτε στρατιωτικού χαρακτήρα είτε καταναγκαστικής φύσης (πρόσφυγες). H μεγάλη επιδημία που έπληξε την Kωνσταντινούπολη το 1470 αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην υποχρεωτική μετοικεσία πληθυσμών για τον εποικισμό της.

Πανώλη:
συνήθεις ονοματικές παραλλαγές: πανούκλα, μαύρος Θάνατος, μεγάλο θανατικό, κ.ά.