Ο κύκλος του χριστιανικού εορτολογίου

Για τους χριστιανικούς πληθυσμούς του ελλαδικού χώρου ο χρόνος έπαιρνε μορφή και σχήμα κυρίως μέσα από το εορτολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Γινόταν ένας κύκλος από επαναλαμβανόμενες τελετές, η συμμετοχή στις οποίες όριζε σταθερά σημεία στη ζωή και στις δραστηριότητες των πληθυσμών. Εορτές μεγάλων αγίων της χριστιανοσύνης, όπως εκείνες του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Δημητρίου, σήμαιναν την έναρξη της άνοιξης ή των γεωργικών ασχολιών του φθινοπώρου. Αποτελούσαν ακόμα ορόσημα για τις μετακινήσεις των καραβανιών και των πλοίων ή την προσωρινή κατάπαυση πολέμων και επαναστάσεων. Μακρές περίοδοι νηστείας, οι οποίες κατέληγαν σε μεγάλες θρησκευτικές γιορτές (Πάσχα, Χριστούγεννα, Δεκαπενταύγουστος), συμβάδιζαν με τις εναλλαγές των εποχών του χρόνου και προσάρμοζαν τις διαιτολογικές συνήθειες των πληθυσμών στις διαθέσιμες τροφές της περιόδου.

Μεγάλες τοπικές γιορτές γίνονταν αφορμή ταξιδιού όχι μόνο για προσκύνημα αλλά και για οικονομικές συναλλαγές. Τα περισσότερα από τα πιο γνωστά πανηγύρια του 18ου αιώνα στον ελλαδικό χώρο άρχιζαν την ημέρα της εορτής ενός αγίου ή μιας τοπικής γιορτής της Παναγίας. Οι θρησκευτικές γιορτές ενσωμάτωναν στο χρόνο ολόκληρης της κοινότητας τις οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες επιμέρους ομάδων: οι συντεχνίες οργάνωναν γιορτές την ημέρα μνήμης του προστάτη αγίου τους, στις οποίες μετείχε το σύνολο της κοινότητας. Το προσκύνημα σε κάποιο εξωκκλήσι ή η λειτουργία μια φορά το χρόνο σε έναν ιδιωτικό ναό έδινε την ευκαιρία σε επιφανείς οικογένειες της κοινότητας να οργανώσουν κοινά δείπνα και γιορτές και να επιβεβαιώσουν την κυριαρχική τους παρουσία στη ζωή του τόπου τους.