χειρόγραφο: το κείμενο (πρωτότυπο ή αντίγραφο) που γραφόταν με το χέρι σε πάπυρο, περγαμηνή ή χαρτί πριν από την ανακάλυψη της τυπογραφίας. Είχε μορφή είτε κυλίνδρου (τυλιγόταν δηλαδή σε ρολό) ή κώδικα (κοβόταν σε ορθογώνια φύλλα που δένονταν σαν βιβλίο).