Oι ναοί στους οποίους ο σταυρός εγγραφόταν (σχηματιζόταν) μέσα σε τετράγωνο και τον τρούλο στήριζαν τέσσερις κίονες, ονομάζονται τετρακιόνιοι σταυροειδείς εγγεγραμμένοι. Στην αρχιτεκτονική της Κωνσταντινούπολης και στις περιοχές που επηρεάζονταν από αυτήν προτιμήθηκε μια συγκεκριμένη παραλλαγή του παραπάνω τύπου. Στους ναούς αυτούς το τριμερές ιερό προστέθηκε στον κυρίως ναό, στο ορθογώνιο σχήμα του οποίου εγγραφόταν ο ισοσκελής σταυρός. Αξιόλογα πρώτα δείγματα αυτού του τύπου σώζονται στη Βιθυνία, όπου άκμαζε ο μοναχισμός. Στα πιο γνωστά ανήκει το καθολικό της μονής Αγίου Ιωάννη της Πελεκητής και η μονή του Μεγάλου Αγρού, που ίδρυσε ο Θεοφάνης ο Ομολογητής το 785. Στην Ελλάδα, απαντούν οι πρώτες παραλλαγές του ελλαδικού σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού, που επικράτησε από το δεύτερο μισό του 10ου αιώνα. Πρόκειται για τους οκτάστυλους, έναν τύπο ναού με περιορισμένη διάδοση. Xαρακτηριστικό είναι ότι τον τρούλο και την οροφή του ναού βάσταζαν οκτώ στηρίγματα. Το πρωιμότερο παράδειγμα είναι ο 'Aγιος Δημήτριος Κατσούρη, κοντά στο χωριό Πλησιοί της 'Aρτας. Είναι μνημείο με βαριές αναλογίες, αδεξιότητα στην κατασκευή και έλλειψη κεραμοπλαστικού διάκοσμου, εξαιτίας των οποίων ο Π. Βοκοτόπουλος το χρονολογεί στο τέλος του 8ου ή στις αρχές του 9ου αιώνα. Στο πρώτο μισό του 9ου αιώνα γνώρισαν διάδοση οι μεταβατικοί ελλαδικοί σταυροειδείς εγγεγραμμένοι ναοί. Αποτελούν συνδυασμό ελεύθερου σταυρού και τρίκλιτης θολωτής βασιλικής. Η κάθετη κεραία του σταυρού χωριζόταν από τα γωνιακά διαμερίσματα με τοίχους, όπου ανοιγόταν ένα στενό και χαμηλό πέρασμα. Οι αψίδες προσαρτώνταν στον εγγεγραμμένο σταυρό του ναού χωρίς τη μεσολάβηση ξεχωριστού χώρου για το ιερό. Το αρχαιότερο παράδειγμα είναι η Επισκοπή Ευρυτανίας, μνημείο που βυθίστηκε όταν καλύφθηκε από τα νερά της τεχνητής λίμνης των Κρεμαστών. Ο ναός ήταν κτισμένος με κροκάλες από το ποτάμι και πλίνθους και χαρακτηριζόταν από έλλειψη διακόσμου, αδεξιότητα και παλαιοχριστιανικές επιβιώσεις στην αψίδα, όπως το σύνθρονο και οι ακτινωτά διαταγμένες αντηρίδες.