αιώνα, περίοδος η οποία υπήρξε εποχή σημαντικών αρχιτεκτονικών
νεοτερισμών.Ένας νέος αρχιτεκτονικός τύπος, ο οκταγωνικός, διαμορφώθηκε και γνώρισε δύο παραλλαγές: τον απλό ή νησιωτικό, που απαντά στο νησιωτικό χώρο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το καθολικό της Νέας Μονής Χίου, και το σύνθετο ή ηπειρωτικό, που συναντάται κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα, όπως π.χ. το καθολικό του Οσίου Λουκά και η Μονή Δαφνίου. Ο τύπος αυτός ονομάζεται οκταγωνικός γιατί στεγάζεται από έναν μεγάλων διαστάσεων τρούλο που στηρίζεται σε οκτώ πεσσούς ή παραστάδες. Οι ναοί αυτού του τύπου χαρακτηρίζονται από το μεγάλο μέγεθος και τους τεράστιους τρούλους τους, που δεσπόζουν στο κτήριο, και γνώρισαν περιορισμένη διάδοση μέχρι τα τέλη του 11ου αιώνα.
Σχετικά με τα ρεύματα και τις τάσεις στην εξέλιξη της αρχιτεκτονικής στη μεταεικονομαχική περίοδο, μετά δηλαδή το 843, διαμορφώθηκαν δύο διαφορετικές σχολές οι οποίες διακρίνονται με βάση τα υλικά, τον τρόπο δόμησης, τον αρχιτεκτονικό τύπο και την εξωτερική τους διακόσμηση. Οι δύο σχολές διαχωρίζονται και γεωγραφικά: η σχολή της Κωνσταντινούπολης διαδόθηκε στον ευρύτερο χώρο της πρωτεύουσας, στη Μακεδονία, στη Θράκη και στα νησιά του βόρειου Αιγαίου, και η ελλαδική σχολή στο νότιο ελλαδικό χώρο.
Παράλληλα, στην Αρμενία, Γεωργία, Σερβία και Ρωσία, περιοχές που ανήκουν στη σφαίρα της πολιτιστικής επιρροής του Βυζαντίου, η ανοικοδόμηση ναών βασίστηκε αρχικά σε κωνσταντινουπολίτικα πρότυπα για να αναπτυχθεί στη συνέχεια αυτόνομα.