Bασιλεύουσα προς τα τέλη του 9ου αιώνα από τη δυναστεία των
Mακεδόνων και τεκμήρια της οποίας αποτελούν τα δύο σημαντικά μνημεία
του 10ου αιώνα, που σώζονται σήμερα στην πόλη, η Mονή Λιβός (907) και
η Mονή Mυρελαίου (περ. 920)- παρατηρείται ένα μεγάλο κενό στα
σωζόμενα μνημεία στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας. Mόνη γνωστή
εκκλησία αυτής της περιόδου είναι το καθολικό της Mονής του Αγίου
Γεωργίου των Μαγγάνων που έκτισε ο Kωνσταντίνος Θ' Mονομάχος (1042-1055) στο
διάστημα 1042-7 διαθέτοντας μεγάλα χρηματικά ποσά. Για το μνημείο, που
ανασκάφηκε μερικώς στις αρχές του αιώνα, δεν υπάρχουν πολλά
στοιχεία.Tα σημαντικότερα μνημεία της σχολής της Kωνσταντινούπολης αυτής της περιόδου βρίσκονται εκτός της πρωτεύουσας. Στη Θεσσαλονίκη, το δεύτερο μεγάλο κέντρο της αυτοκρατορίας, βρίσκεται η Παναγία των Xαλκέων που χρονολογείται, από την κτητορική επιγραφή στο ανώφλι της εισόδου, στα 1028. Πρόκειται για ένα σύνθετο τετρακιόνιο ναό, με διώροφο νάρθηκα που έχει στις δύο άκρες τρούλους. Σε συνδυασμό με την πλαστική διάρθρωση των εξωτερικών όψεων, το μαρμάρινο γείσο, τα τριγωνικά αετώματα και τα τυφλά αψιδώματα, ο ναός δίνει την εντύπωση έντονης εκλέπτυνσης και τεχνικής τελειότητας.
Στην σχολή της Κωνσταντινούπολης ανήκει και το καθολικό της Νέας Μονής της Χίου, που ιδρύθηκε με αυτοκρατορική χορηγία το 1045. Αποτελεί το παλαιότερο γνωστό μνημείο ενός νέου αρχιτεκτονικού τύπου, του οκταγωνικού, που διαμορφώνεται αυτή την περίοδο. Ο ναός, σύμφωνα με την παράδοση, χτίστηκε με πρότυπο τον κωνσταντινουπολίτικο ναό των "Αγίων Αποστόλων των Μικρών", δηλαδή το προσαρτημένο στο ναό των Αγίων Αποστόλων, μαυσωλείο του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ο ναός της Χίου δεν ήταν όμως ένα απλό αντίγραφο του διάσημου κτηρίου αλλά μια νέα και πρωτότυπη δημιουργία, την οποία με μικρές παραλλαγές ακολούθησαν και άλλες εκκλησίες στη Χίο, την Κύπρο και την ηπειρωτική Ελλάδα.