πολιτισμού. Το έργο ξεκίνησε στα χρόνια του
Μιχαήλ Γ',
του
Βάρδα
και επί πατριαρχίας του
Φωτίου
και συνεχίστηκε στον επόμενο αιώνα. Πρώτοι
δέχτηκαν το Χριστιανισμό οι Σλάβοι της Μοραβίας. Από τα μέσα του 9ου
αιώνα ο ηγεμόνας τους
Ρατισλάβος
έστειλε πρεσβεία στο Βυζάντιο και
ζήτησε την αποστολή βυζαντινών επισκόπων και δασκάλων για να
διδάξουν τη χριστιανική θρησκεία στη γλώσσα του λαού του. Aλλά και
πολιτικοί λόγοι έστρεψαν το Ρατισλάβο στο Βυζάντιο. Καθώς απομάκρυνε
τη γερμανική επικυριαρχία, ήρθε σε γειτνίαση με τους Βουλγάρους, που
είχαν συμμαχήσει με τους
Φράγκους
το 863. Η συμμαχία αυτή αποτελούσε
απειλητικό κλοιό για τους Μοραβούς που στράφηκαν έτσι για
αντιπερισπασμό στο Βυζάντιο. Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ' και ο πατριάρχης Φώτιος διέκριναν τα οφέλη που θα προσπόριζε στο Βυζάντιο η επέκταση της θρησκευτικής και πολιτικής επιρροής του και ανέθεσαν τη σημαντική αποστολή στους δύο θεσσαλονικείς αδελφούς Κωνσταντίνο- Κύριλλο και Μεθόδιο, που είχαν αναλάβει και στο παρελθόν ανάλογες δραστηριότητες. Αυτοί ξεκίνησαν το 864 για τη Μοραβία εφοδιασμένοι με σλαβικές μεταφράσεις λειτουργικών κειμένων σε ένα νέο αλφάβητο, το λεγόμενο γλαγολιτικό. Η πρώτη φάση της αποστολής τους (864-867) στέφθηκε από πλήρη επιτυχία.
Τον εκχριστιανισμό των Μοραβών ακολούθησε εκείνος των Βουλγάρων, τον οποίο επέβαλαν όμως τα βυζαντινά όπλα. Το 864, ο ηγεμόνας τους Βόρις βαπτίστηκε και πήρε το όνομα Μιχαήλ. Ακριβώς όμως επειδή η στροφή τους προς το Χριστιανισμό έγινε κάτω από στρατιωτική πίεση, το 866 ο ηγεμόνας τους δε δίστασε να αλλάξει πολιτική και ζήτησε την αποστολή κληρικών από τη Ρώμη και το φραγκικό βασίλειο. Ο Πάπας, που ενδιαφερόταν για τις εξελίξεις στα Βαλκάνια και καραδοκούσε να επαναφέρει τη δικαιοδοσία της Ρώμης στην περιοχή, απ' όπου την είχαν απομακρύνει οι εικονομάχοι αυτοκράτορες, έσπευσε να στείλει κληρικούς προκαλώντας την οργή του πατριάρχη Φωτίου που καταδίκασε σε σύνοδο το 867 τις αντικανονικές ενέργειες του λατινικού κλήρου και κυρίως το δόγμα του filioque.