Η περίοδος από το 1025-1081 χαρακτηρίζεται ως κρίσιμη για τη βυζαντινή αυτοκρατορία. Οι αυτοκράτορες που ανέβηκαν στο διάστημα αυτό στο θρόνο δε φάνηκαν αντάξιοι συνεχιστές του Βασιλείου Β' (976-1025). 'Aλλοτε δε διέθεταν τα απαραίτητα προσόντα και άλλοτε δεν είχαν τα στοιχεία εκείνα της ηθικής, που μπορούσαν να τους αναδείξουν σε χαρισματικούς ηγέτες, απαραίτητους για την παντοδύναμη στις αρχές του 11ου αιώνα βυζαντινή αυτοκρατορία. Η οικονομική και κοινωνική κρίση που κλιμακώθηκε συντέλεσε στη σταδιακή αλλαγή της στρατιωτικής και κοινωνικής οργάνωσης του κράτους και αποτέλεσε την αρχή της παρακμής. Το 1025, το κράτος ξεκίνησε με σύνορα εξασφαλισμένα και αρκετά εκτεταμένα, μετά τους μακροχρόνιους αγώνες των προηγούμενων ετών. Στο πέρασμα ωστόσο του 11ου αιώνα η αυτοκρατορία εξασθένησε και οι επιδρομές αυξήθηκαν. Oι εξωτερικοί εχθροί του κράτους εμφανίστηκαν σε όλα τα μέτωπα, τόσο στο βόρειο και το ανατολικό σύνορο όσο και στην Ιταλία. Δύο από τα κορυφαία γεγονότα για την ευρωπαϊκή και βυζαντινή ιστορία που συνέβησαν τον 11ο αιώνα ήταν το Σχίσμα ανάμεσα στην Ρωμαϊκή και Ανατολική Εκκλησία το 1054, και η ήττα των Βυζαντινών στη μάχη του Μαντζικέρτ το 1071. Και τα δύο γεγονότα ήταν καθοριστικής σημασίας για την πορεία του βυζαντινού κράτους.