Η επίσημη τιτλοφορία του αυτοκράτορα, έτσι όπως την εισήγαγε ο Οκταβιανός Αύγουστος μετά τη νίκη του επί του Αντωνίου στο Άκτιο το 31 π.Χ., αντανακλά τη θέση του αυτοκράτορα ως ουσιαστικού φορέα της εξουσίας στο νέο πολιτειακό καθεστώς, το γνωστό ως "Ηγεμονία" ή "Αυτοκρατορία".

Στα φιλολογικά και ιστοριογραφικά κυρίως έργα ο αυτοκράτορας χαρακτηρίστηκε ως ηγεμών (princeps), μία ονομασία που προερχόταν από την Ελεύθερη πολιτεία, και σήμαινε απλά: ο "πρώτος". Από την παράδοση της ίδιας περιόδου προέρχεται και ο τίτλος της δημαρχικής εξουσίας (tribunicia potestas) που έλαβε το 23 π.Χ. επιθυμώντας να φανεί ως ο συνεχιστής των δημάρχων (tribuni plebis).

Ο Αύγουστος χρησιμοποίησε ως πρώτο του όνομα (praenomen) τον τίτλο του αυτοκράτορα (imperator), ο οποίος μέχρι τότε απονεμόταν στους ρωμαίους στρατιωτικούς ηγέτες μετά από μία νικηφόρα τους εκστρατεία, ενώ όρισε κάθε διάδοχός του να φέρει τον τίτλο "καίσαρ" (caesar).

Η εξαιρετική προσωνυμία "Αύγουστος" (Augustus) -που δόθηκε στον Οκταβιανό το 27 π.Χ.- είχε θρησκευτικές προεκτάσεις, αφού θύμιζε έναν ιδιαίτερο οιωνό που είχε λάβει ο Ρωμύλος πριν από την ίδρυση της Ρώμης και αφορούσε την εμφάνιση 12 γυπών (augustum augurium). Το 2 π.Χ. οικειοποιούμενος τον τίτλο "πατήρ πατρίδος" (pater patriae), ο οποίος είχε αρχικά αποδοθεί στο Ρωμύλο, παρουσιάζεται ως ο δεύτερος ιδρυτής της Ρώμης.

Ο τίτλος "ανώτατος αρχιερέας" (pontifex maximus), τον οποίο έλαβε το 13 π.Χ., σήμαινε όχι μόνο ότι ήταν επικεφαλής του ιερατικού σωματείου των pontifices αλλά και ανώτερο μέλος άλλων ενώσεων (sodalitates), όπως των augures, quindecemviri sacris faciundis, septemviri epulonum, fetiales, sodales Titii, fratres Arvales. Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, αυτές οι θρησκευτικές δικαιοδοσίες θα επιτρέψουν στο Μεγάλο Κωνσταντίνο, στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ., να κατοχυρώσει νομικά τις αποφάσεις του για την αποδοχή του Χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας του κράτους.

Η επίσημη αποθέωση των αυτοκρατόρων, μετά το θάνατό τους, από τη Σύγκλητο και η ανάδειξή τους σε divi είχε πρωταρχική σημασία για τη θεσμική κατοχύρωση της εξουσίας από τους κληρονομικούς διαδόχους τους, αφού ο νέος αυτοκράτορας στην επίσημη τιτλοφορία του παρουσιαζόταν ως θεού υιός (divi filius).


| ΡΩΜΗ | ΔΥΝΑΣΤΕΙΕΣ | ΘΕΣΜΟΙ | ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ | ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ |

Πατώντας τη μικρή φωτογραφία εμφανίζεται αριστερά η μεγέθυνσή της.