![]() ![]() Η Μέση Νεολιθική περίοδος, γνωστή και ως πολιτισμός Σέσκλου, χαρακτηρίζεται από εξαιρετική πολυμορφία στη γραπτή διακόσμηση, ενώ παράλληλα συνεχίζεται η παραγωγή καλής ποιότητας μονόχρωμων (καστανών, ερυθρών και μελανότεφρων) απλών και στιλβωμένων αλλά και εγχάρακτων αγγείων. Πολλές φορές η εγχάρακτη διακόσμηση συνδυάζεται πάνω στο ίδιο αγγείο με τη γραπτή διακόσμηση. Αξιοσημείωτες είναι την περίοδο αυτή οι τοπικές κεραμικές παραλλαγές, εμφανείς τόσο στα σχήματα όσο και στη διακόσμηση των αγγείων. Σφαιρικά πιθοειδή αγγεία με κυλινδρικό ή χωνοειδή λαιμό, λεκάνες με επίπεδη βάση, ημισφαιρικοί σκύφοι με ή χωρίς πόδι, φιάλες, πρόχοι (κανάτες) και κύπελλα με σιγμοειδές περίγραμμα (ς) και ταινιωτές λαβές είναι τα συνηθέστερα σχήματα αγγείων σε όλες τις περιοχές του ελλαδικού χώρου. |
![]() ![]() Στη Θεσσαλία διακρίνονται τρεις ρυθμοί γραπτής διακόσμησης (Σέσκλο Ι, ΙΙ και ΙΙΙ) που απαντούν παράλληλα σε όλη τη Μέση Νεολιθική. Στο ρυθμό Σέσκλο Ι γράφονται με σκούρο ερυθρό χρώμα βαθμιδωτά ή αβακωτά κοσμήματα, αλλά και ζιγκ ζαγκ γραμμές πάνω στο υπόλευκο επίχρισμα (αραιό γαιώδες χρώμα), με το οποίο καλύπτεται εκ των προτέρων η επιφάνεια του στεγνού, αλλά άψητου ακόμη αγγείου. Η διακόσμηση αυτή, διαδεδομένη περισσότερο στη δυτική Θεσσαλία, θυμίζει σχέδια γνωστά από την υφαντική τέχνη, απαντά σε ειδώλια και ομοιώματα σπιτιών της Μέσης Νεολιθικής, είναι δε γνωστή με τον όρο πυκνός ρυθμός (solid style). Ο ρυθμός Σέσκλο ΙΙ χαρακτηρίζεται από φλογόσχημη διακόσμηση (flame pattern) και απαντά κυρίως σε ανοιχτές λεκανίδες. Τέλος, στο ρυθμό Σέσκλο ΙΙΙ επικρατεί η γραμμική διακόσμηση (linear style) με παράλληλες και τεθλασμένες γραμμές ή ενάλληλες γωνίες που γράφονται, αντίθετα από τους ρυθμούς Σέσκλο Ι και ΙΙ, με λευκό χρώμα πάνω στο κόκκινο επίχρισμα του αγγείου ή απευθείας στη στιλβωμένη επιφάνειά του. Παραλλαγή της γραπτής διακόσμησης είναι η λεγόμενη ξεστή (scraped ware), που απαντά στη Θεσσαλία και την κεντρική Ελλάδα και είναι γνωστή και ως ρυθμός Χαιρώνειας. Στην περίπτωση αυτή η υπόλευκη επιφάνεια του αγγείου αλείφεται πλήρως με ερυθρό χρώμα, από το οποίο στη συνέχεια αφαιρούνται με απόξεση παράλληλες ταινίες. Στο τέλος της Μέσης Νεολιθικής εμφανίζεται η γκρίζα κεραμική (protogrey), που χαρακτηρίζει τις πρώτες φάσεις της Νεότερης Νεολιθικής Ι. |
![]() Στη νότια Ελλάδα, και κυρίως στην Πελοπόννησο, επικρατεί μια νέα, ιδιόμορφη κεραμική κατηγορία, η λεγόμενη πρωτοβερνικωτή (Urfirnis). Τα αγγεία της κατηγορίας αυτής καλύπτονται γενικά ή μερικά με μια ιδιαίτερη βαφή, η οποία μετά το ψήσιμο του αγγείου γίνεται καστανέρυθρη έως μελανή και αποκτά μια ξεχωριστή λάμψη. Με τη βαφή αυτή γράφονται επίσης και γραμμικά-γεωμετρικά σχέδια στην επιφάνεια των αγγείων (γραπτά Urfirnis). Παραλλαγή των γραπτών πρωτοβερνικωτών αγγείων είναι η μελανή γραπτή διακόσμηση στην ερυθρωπή επιφάνεια του αγγείου, που εντοπίζεται στη Φωκίδα και τη Βοιωτία. |
![]() Στην κεραμική της δυτικής Μακεδονίας κυριαρχεί η γραπτή διακόσμηση ερυθρού σε υπόλευκο βάθος, και ο συνδυασμός γραπτής διακόσμησης και εγχάρακτης cardium. Γραπτή διακόσμηση ερυθρού σε λευκό απαντά και στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου (’γιο Γάλας Χίου), και είναι ανάλογη με την κεραμική του Hacilar της Μικράς Ασίας. Τέλος, η λεγόμενη ομάδα Παραδημής, που καλύπτει την ανατολική Μακεδονία και Θράκη καθώς και τη νοτιοανατολική Βουλγαρία (Karanovo III-Veselinovo), διακρίνεται για τα φιαλόσχημα αγγεία με τέσσερα πόδια, τις μικρογραφικές τριποδικές τράπεζες με εγχάρακτη διακόσμηση, την τεφρόχρωμη κεραμική με στιλβωμένη επιφάνεια και διακόσμηση με γραφίτη (ραβδώσεις, αυλακώσεις). |