top

"Τόσο κοντά, τόσο μακριά": Επινοινωνία και ετερότητα


Η εικόνα της νεολιθικής κοινωνίας ως μιας κοινωνίας αυτοσυντήρησης και αυτάρκειας αγγίζει περισσότερο τα όρια μιας ιδεατής αντίληψης για το νεολιθικό βίο, που θεωρήθηκε ο αντίποδας της εμπορευματικής κοινωνίας, και λιγότερο ανταποκρίνεται στο πραγματικό πλαίσιο συγκρότησης των πρώτων αγροτικών κοινωνιών του Αιγαίου.

Στο Αιγαίο, η μικρή κλίμακα της παραγωγής και ο μη εξειδικευμένος χαρακτήρας της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, αλλά και οι απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες που καθιστούσαν επισφαλή την εξασφάλιση της τροφής, έκαναν τις πρώτες γεωργοκτηνοτροφικές κοινότητες ευάλωτες σε κάθε είδους συνθήκες (φυσικές καταστροφές, πυρκαγιές, πολεμικές εκδηλώσεις) που θα έθεταν σε κίνδυνο τη σοδειά της χρονιάς και την επιβίωση του οικισμού. Οι απρόβλεπτες αυτές συνθήκες ανέτρεπαν συχνά την αυτάρκεια του οικισμού και έστρεφαν τα μέλη του στη σύναψη σχέσεων και υποχρεώσεων στο πλαίσιο ενός δικτύου επικοινωνίας, με σκοπό την ανταλλαγή αγροτικού πλεονάσματος, εργατικής δύναμης και ζωικού κεφαλαίου (ένα είδος κοινωνικής αποθήκευσης). Μέσα από τέτοιου είδους επικοινωνία, τα νεολιθικά νοικοκυριά αλλά και η κοινότητα διαπραγματεύονταν το κύρος τους και τη θέση τους στον ευρύτερο για την εποχή κοινωνικό χώρο, εξασφαλίζοντας παράλληλα τις απαραίτητες συνθήκες επιβίωσης.

Τα δίκτυα ανταλλαγών ήταν πολλά και διέφεραν συχνά ως προς το πλαίσιο συγκρότησης, τα αντικείμενα που διακινούσαν, την κλίμακά τους αλλά και ως προς τις υποχρεώσεις και τα προνόμια που αυτά συνεπάγονταν. Συνιστούσαν, όμως, ένα κοινά αποδεκτό πεδίο συγκρότησης και ανασημασιοδότησης της ταυτότητας της κοινότητας και των ατόμων που συμμετείχαν αλλά και ένα θεσμικό για την εποχή πλαίσιο εξασφάλισης των όρων αναπαραγωγής της κοινωνικής ζωής.