Θα ήταν μάλλον αφελές να αποδοθεί ο αναμφισβήτητος ζήλος αρκετών λειτουργών μόνο στην ευσέβεια ή στη φιλανθρωπία τους. Ο θεσμός της λειτουργίας αντανακλά το ανταγωνιστικό πνεύμα της αθηναϊκής κοινωνίας. Όσο και αν ακούγεται παράξενο, οι αθηναίοι λειτουργοί δεν περιορίζονταν μόνο στην ανάλωση των οικονομικών πόρων του οίκου τους προς όφελος της πόλης. Συχνά δανείζονταν χρήματα, ενώ υποθήκευαν ακόμη και μέρος της περιουσίας τους -που μερικές φορές το έχαναν- στην προσπάθειά τους να ξεπεράσει ο ένας τον άλλον. Η επικράτηση του καλύτερου λειτουργού επέφερε τιμή, αλλά και συντηρούσε τις βάσιμες ελπίδες τους ότι η λαϊκή εύνοια που αποκτούσαν θα συντελούσε στη μελλοντική εκλογή τους σε κάποιο αξίωμα ή στην απαλλαγή τους από πιθανές κατηγορίες σε δικαστήριο.
"Η αιτία για την οποία ξόδευα περισσότερα από όσα μου ζητούσε η πόλη μου", λέει την ώρα της υπεράσπισής του ένας κατηγορούμενος του οποίου το λόγο έγραψε ο Λυσίας, "ήταν για να αποκτήσετε εσείς καλύτερη ιδέα για μένα και, εάν ποτέ έπεφτα σε ατυχία, να μπορώ να υπερασπιστώ καλύτερα τον εαυτό μου στο δικαστήριο" (Δήμου Καταλύσεως Απολογία 13).
Θα μπορούσε βέβαια να θεωρηθεί ότι οι λειτουργίες ήταν ένα τέχνασμα που εφάρμοσε ένα μη γραφειοκρατικό κράτος -η Αθήνα στην προκειμένη περίπτωση- ώστε να γίνονται έργα στην πόλη χωρίς να ξοδεύονται χρήματα από το δημόσιο ταμείο. Αντίθετα, με τη μέθοδο αυτή εναπόθετε την άμεση ευθύνη των εξόδων και των υπηρεσιών στους πλούσιους ιδιώτες. Κάθε χρόνο περίπου 100 λειτουργίες πολιτειακής φύσης πραγματοποιούνταν με μέσο όρο κόστους γύρω στις 100 δραχμές. Mε άλλα λόγια, με αυτήν τη μέθοδο η Αθήνα κέρδιζε περίπου 16 τάλαντα το χρόνο μόνο από τις τακτικές λειτουργίες.
Από την άλλη θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι ο θεσμός αυτός ίσως και να χρησιμοποιήθηκε από τους ευπόρους για να επηρεάσει τις οικονομικά ασθενείς τάξεις, έτσι ώστε να τις καταστήσει ακίνδυνες για τα συμφέροντά τους. Οι πλούσιοι Αθηναίοι πρόσφεραν απλόχερα χρήματα και θέαμα, με αποτέλεσμα οι άποροι να διατηρούνται σε μία κατάσταση πλασματικής ευημερίας, χωρίς να συνειδητοποιούν την πραγματική κοινωνική τους θέση. Έτσι διαιωνιζόταν η μεταξύ τους οικονομική ανισότητα και η δύναμη των πλουσίων αυξανόταν συνεχώς. Οι λειτουργίες, επομένως, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι "συνέβαλλαν" στην εκμετάλλευση των φτωχότερων πολιτών.
 |
 |
| | εισαγωγή | γαιοκτησία-γεωργία | εμπόριο | μεταλλεία | | |||
| | κρατική πρόνοια | λειτουργίες | ιδιωτική περιουσία | | |||
| |||