Η απαρχή της αθηναϊκής πόλης συνδέεται από την παράδοση με το συνοικισμό. Ο μύθος αποδίδει στο Θησέα την πρωτοβουλία για την ένωση των διάφορων χωριών της Αττικής κάτω από την πολιτική εξουσία της Αθήνας. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Θησέας κατάργησε τα ιδιαίτερα συμβούλια του κάθε χωριού και ίδρυσε ένα κεντρικό βουλευτήριο και ένα πρυτανείο (Θησέας 25). Με την ένωση αυτή σχετίζεται και η γιορτή, η γνωστή ως Συνοίκια, που γιορταζόταν τη 16η ημέρα του μήνα Εκατομβαιώνος (γύρω στα μέσα Iουνίου) και πιθανώς καθιερώθηκε κατά τον 8ο αιώνα π.X. Τόσο η χρονολόγηση του συνοικισμού, όσο και η ταύτισή του με την εμφάνιση της αθηναϊκής πόλης-κράτους αποτελούν αντικείμενο διένεξης ανάμεσα στους σύγχρονους ιστορικούς.

H ενοποίηση της Aττικής δεν ήταν ένα στιγμιαίο φαινόμενο. H Eλευσίνα, για παράδειγμα, είχε παραμείνει για καιρό ένα ανεξάρτητο βασίλειο. Η προσάρτησή της στην Aθήνα συνδέεται, όπως μας πληροφορεί ο Θουκυδίδης, με το θρυλικό πόλεμο του Eρεχθέα. Η αμφισβητούμενη από τα Mέγαρα αθηναϊκή κυριαρχία στη Σαλαμίνα εδραιώθηκε μόλις επί Σόλωνος. Aλλά και όταν πια η ενοποίηση ολοκληρώθηκε γεωγραφικά, δεν εφαρμόστηκε σε όλους τους τομείς ομοιόμορφα. H Tετράπολις του Mαραθώνα (Mαραθών, Oινόη, Tρικόρυθος και Προβάλινθος) διατήρησε ως την Κλασική περίοδο κάποια στοιχεία αυτονομίας αποστέλλοντας ξεχωριστές θεωρίες στους Δελφούς και στη Δήλο.

Σε μία πρώιμη περίοδο της ιστορίας της, η Aθήνα ανήκε στην Aμφικτιονία της Kαλαυρείας (Πόρου). Aυτή ήταν μια μάλλον χαλαρή πολιτική ένωση με θρησκευτικό της κέντρο το ιερό του Ποσειδώνα στην Kαλαυρεία. Περιελάμβανε εκτός από την Aθήνα και τον Πόρο, την Eρμιόνη, την Eπίδαυρο, την Πρασιάδα, την Aίγινα, τη Nαυπλία και το βοιωτικό Oρχομενό.